Foto van Tessel ten Zweege in een zwarte top met een ketting om tegen een achtergrond van witte tegeltjes en keukenkastjes
Tessel ten Zweege

Tessel ten Zweege: “Hoe vaak moet gendergerelateerd geweld nog in het nieuws komen voordat we doorhebben dat dit een structureel probleem is?” 

Vorige week verscheen het tweede boek van Tessel ten Zweege: Voorbij de verbijstering. In deze essaybundel, met bijdragen van een veelvoud aan bekende en minder bekende Nederlanders, vraagt ze zich hardop af hoe we na de zoveelste onthulling over seksueel geweld toch steeds in die verbijstering blijven hangen. En vooral ook wat we moeten doen om van die verbijstering tot maatschappelijke verandering te bewegen. 

Kun je me vertellen waarom je dit boek hebt geschreven?

“De afgelopen jaren zijn er veel momenten geweest waarin seksueel grensoverschrijdend gedrag aan het licht kwam, bijvoorbeeld bij The Voice of Holland, in Hollywood, bij Ajax, of in de Nederlandse kunstwereld. En telkens lijkt het grote publiek verbijsterd te zijn. Dan hoor je dingen als: “Hij? Van hem had ik het echt niet verwacht” of “Hoe kan dat nou? Dit kan toch niet mogelijk zijn?” Voorbij de verbijstering is een essaybundel die is voortgekomen uit mijn frustratie daarover.” 

Je schreef het boek samen met twee feministen van het eerste uur. Hoe was het om met hen samen te werken?

Anja Meulenbelt en Renée Römkes ageren al decennialang tegen seksueel geweld. Bij hen leeft die frustratie over de verbijstering nog veel meer. Persoonlijk vond ik het een grote eer om met hen te mogen samenwerken. Zij zijn de feministen op wiens schouders ik sta.” 

Heb je, na het schrijven van dit boek, enig idee waarom we elke keer in die verbijstering terechtkomen?

“Ja, tot op zekere hoogte. Renée noemt dit ‘de wil tot niet weten’. Het is voor mensen natuurlijk heel confronterend om zich te realiseren dat ze in een wereld leven waarin zoveel seksueel geweld plaatsvindt. Het is veel makkelijker en aantrekkelijker om te geloven dat dat uitzonderlijk is. Of dat mensen die dat meemaken iets hebben gedaan om dat over zich uit te roepen. Renée doet al heel erg lang onderzoek naar gendergerelateerd geweld, partnergeweld en geweld tegen vrouwen. In haar stuk heeft ze het over een samenwerking voor een onderzoek met het CBS. Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek was een enquête over huiselijk geweld. Die enquête werd toen door haar baas versnipperd. Hij vond het suggestief en aanstootgevend. 

Voornamelijk bij heel veel mannen is er niet de wil om over dit onderwerp na te denken. Het niet onder ogen willen komen van gendergerelateerd geweld houdt op zijn beurt de verbijstering weer in stand.” 

Je hebt het nu over de rol van mannen. Wat denk je dat hun aandeel is in het probleem? En eventueel in de oplossing?

“Ik denk dat mannen een grote rol zouden moeten spelen in de oplossing van het probleem. Binnen feministische kringen roepen we al decennialang over de realiteit van seksueel geweld en hoe vaak het voorkomt. Verreweg de meeste daders zijn man. Totdat zij gaan luisteren en hun gedrag aanpassen verandert er niks. 

Ik ben blij dat een aantal mannen hun bijdrage hebben geleverd aan ons boek. Bijvoorbeeld Jerry Afriyie van Nederland Wordt Beter, en Nugah Shrestha, oprichter van Politieke Jongeren. Zij zijn allebei man en zij hebben allebei een korte column geschreven over de rol van mannen en hoe bondgenootschap eruitziet als je man bent.”

Een paar jaar geleden verscheen jouw debuut Dat zou jij nooit toelaten. In hoeverre bouwt je nieuwe boek hierop voort?

“Qua thematiek zijn mijn vorige boek en het nieuwe boek nauw met elkaar verweven. Ik vond het dit keer wel heel fijn om het persoonlijke narratief meer los te laten. Ik heb voor mijn essay in deze bundel bewust gekozen voor mijn wat meer radicale ongezouten mening. Dat helpt om mezelf serieuzer te nemen als schrijver en opiniemaker. Met het eerste boek wilde ik mijn eigen verhaal vertellen en bewustwording creëren. Met het nieuwe boek kan ik uitzoomen, punten met elkaar verbinden en het grotere geheel zichtbaar maken. Ik ben heel erg blij dat ik die stap heb mogen maken.” 

Naast werk van de drie hoofdauteurs zijn ook essays van journalisten, wetenschappers, politici en maatschappelijke kopstukken opgenomen in het boek. Waarom hebben jullie voor die vorm gekozen?

“Seksueel geweld en gendergerelateerd geweld zijn problemen met heel veel verschillende facetten. Het komt voor in veel verschillende lagen en onderdelen van de samenleving. Daarbij ziet gendergerelateerd geweld er voor verschillende mensen verschillend uit. Daarom leek het ons heel erg belangrijk om een soort meerstemmigheid te hebben in de bundel en al deze geluiden ook te representeren. Dat leek ons de beste manier om het hele verhaal te kunnen vertellen.

Zo hebben we bijvoorbeeld een bijdrage van Kitty de Jong, vicevoorzitter van de FNV over seksueel geweld op de werkvloer en hoe we dat in die context kunnen aanpakken. Jeanette Chedda heeft een stuk geschreven over intiem geweld tegen mensen met een handicap. En Tammy Schoots schreef een essay over geweld tegen trans personen. Andere essays richten zich op geweld tegen vrouwen in de politiek of het publieke debat over gendergerelateerd geweld op zich.” 

Over diversiteit gesproken, wat is de impact van seksueel- en gendergerelateerd geweld binnen de queergemeenschap?

“Meestal gaan gesprekken over gendergerelateerd geweld over heteroseksuele relaties, en over geweld van cismannen richting cisvrouwen. Maar dat is helemaal niet altijd het geval. Gendergerelateerd geweld komt voor in elke vorm van relaties, ongeacht geaardheid of hoeveel mensen onderdeel zijn van de relatie. Biseksuele mensen en trans vrouwen in het bijzonder krijgen veel vaker te maken met intiem geweld dan elke andere groep. Dus het is heel belangrijk om het hierover te hebben binnen de LHBTQIA+-gemeenschap.

Persoonlijk vind ik dat in gesprekken over geweld tegen vrouwen in de mainstream media trans vrouwen nog veel te weinig worden meegenomen. Omdat zij echt een specifieke groep zijn die tegen specifieke problemen aanlopen. Voor hen is bijvoorbeeld niet altijd hulpverlening.”

Wat kunnen we in onze interpersoonlijke relaties verbeteren om gendergerelateerd geweld te herkennen en te voorkomen?

“Een goed begrip van consent is ontzettend belangrijk. Ik zie dat er steeds meer over consent en het belang ervan gesproken wordt. Toch vind ik veel van die gesprekken vaak nog erg cynisch. Critici zeggen dan: “Moet ik straks een contract gaan tekenen voordat ik met iemand naar bed kan gaan?” Ook hoor ik vaak dat mensen bang zijn dat ze geen grapjes meer kunnen maken op het werk. Ik vind dat een heel vreemd vertrekpunt. Dan doe je bijna alsof je alleen om consent vraagt zodat je niet in de problemen komt. Terwijl, in essentie zou je toch om consent willen vragen omdat je wil dat iedereen gelukkig is met de interacties die je hebt? Dat geldt voor seksuele handelingen, grapjes op de werkvloer, maar ook in relaties. Geen consent leidt tot geweld, en geweld leidt tot ongelijke machtsverhouding. Dan is er geen sprake meer van oprechte liefde. Laten we consent zien als een check om te kijken of iedereen enthousiast is over wat we aan het doen zijn.” 

Wat wil je dat je boek bijdraagt op maatschappelijk niveau?

“Ik hoop voornamelijk dat we eens gaan ophouden met ‘Oh, dit had ik nooit verwacht’ of ‘Oh, ik kan me niet voorstellen dat hij zoiets zou doen’. Hoe vaak moet seksueel geweld nog in het nieuws komen voordat mensen doorhebben dat dit een structureel probleem is? Ik hoop dat dit boek daar verandering in brengt. 

En ik hoop dat vooral de essays van mannen andere mannen activeren. Dat meer mannen het gaan lezen, zich betrokken voelen en actief gaan bijdragen aan een oplossing.” 

Als je één concreet iets zou mogen noemen om uit die verbijstering te komen, wat is dat dan?

“In de BOOS-uitzending hoorde je John de Mol zeggen: “Die aantijgingen over Marco geloof ik niet, want hij zou dat nooit doen.” Dat is een illustratieve uitspraak over hoe we in deze maatschappij tegen daders aankijken. Ik denk dat het heel belangrijk is om te beseffen dat mensen verschillende gezichten hebben en dat iemand ontzettend vriendelijk tegen jou kan doen, maar dat diegene alsnog zich op seksueel of intiem gebied zich slecht kan gedragen. Het beeld van de verkrachter als een enge man die uit de bosjes springt, klopt niet. Negen van de tien keer is het iemand met vrienden en geliefden om zich heen die ook hartstikke aardig, lief en intelligent uit de hoek kan komen.” 

De essentie van de wake-up-call is als ik je goed begrijp dus dat gendergerelateerd geweld structureel is en tegelijkertijd dat daders vaak niet bij het stereotiepe beeld van een dader passen. Klopt dat?

“Ja, absoluut. Geweld is cyclisch. Vaak zijn het mensen die zelf nare dingen hebben meegemaakt, of zelf slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld. En die de cyclus van geweld daarop voortzetten. Daarbij wil ik niet zeggen dat ze geen verantwoordelijkheid dragen. Ik wil ook niet zeggen dat iedereen die ooit een grens overschrijdt meteen een slecht mens is. Mijn punt is dat het belangrijk is om daders genuanceerd te zien zodat we seksueel en gendergerelateerd geweld benaderen als een probleem dat we als samenleving moeten oplossen, in plaats van vingers te wijzen naar de paar rotte appels.”

Roze achtergrond met daarop in het blauw de titel 'Voorbij de Verbijstering' en subtitel 'Over gender en geweld', met rechts onderin beeld het silhouet van een vrouw getekend met blauwe lijnen.
Mazirel Pers

Op 25 mei vindt in Pakhuis de Zwijger een boekbespreking en nagesprek plaats over Voorbij de Verbijstering. Kom je ook? Klik hier om je aan te melden!

Over de auteur(s)

Joey

Joey

Joey Velberg (hij/hem) is 31 jaar en Jonge Meester in de Levenskunst. Zijn missie is om jou en je organisatie te bewegen naar een hoger zelf bewust zijn. Hij werkt als freelance coach, opsteller, schrijver en trainer. Zo draagt Joey bij aan een wereld verenigd in diversiteit.

Schrijf mee

Wil jij helpen met het creëren van leuke content voor en door LHBT+? Bekijk hieronder onze vacatures.

Voorbinddiscours

Gastredacteur Laurie schrijft over het imago van de voorbinddildo nu en hoe dat door de eeuwen heen is veranderd.

Cultuur

Quears

We verzamelen elke maand verse queer muziek en ander genot voor je oortjes om aan je playlist toe te voegen. Of je nou cocky bent, een freak, of gewoon verliefd.

Lees verder »