President Barack Obama addresses the 65th session of the United Nations General Assembly at United Nations headquarters, Sept. 23, 2010. (Official White House Photo by Chuck Kennedy)

History, Herstory, Theirstory: LHBT+-rechten binnen de VN

De geschiedenis van de LHBT+-gemeenschap is altijd zo goed als onzichtbaar gebleven. In de rubriek History, Herstory, Theirstory belichten we allerlei aspecten van de LHBT+-geschiedenis of wat er belangrijk was voor deze geschiedenis. Deze keer: de ontwikkeling van LHBT+-rechten binnen de VN (Verenigde Naties).

Gelijke mensenrechten zijn niet overal in de wereld te vinden. Dit geldt ook voor LHBT+-rechten. In meer dan 75 landen wereldwijd is homoseksualiteit nog steeds strafbaar. Voor trans personen is het aantal landen zelfs nog hoger. Op meerdere manieren wordt er geprobeerd om de situatie in deze landen te verbeteren, zoals de inzet van NGO’s, nationale overheden, maar ook internationale organisaties. Een van die internationale organisaties is de Verenigde Naties (VN). De VN is een organisatie die bestaat uit 193 landen die lid zijn, daar horen ook de landen bij die homoseksualiteit bestraffen. In dit History, herstory, theirstory-artikel vertellen we over hoe LHBT+-rechten een plaats gevonden hebben binnen de VN en hoe ze ontwikkeld zijn.

De Verenigde Naties

Zoals genoemd, is de VN een internationale organisatie. De 193 landen die hierin zitten, heten ‘lidstaten’. De VN is opgericht in 1945 na de Tweede Wereldoorlog met als doel toekomstige oorlogen te voorkomen. De organisatie focust op het behouden van internationale vrede en veiligheid. Daarnaast zijn andere doelen om vriendschappelijke relaties tussen landen in stand te houden en internationale samenwerking te realiseren. De hoofdlocatie van de VN bevindt zich in New York City, maar heeft ook andere vestigingen in Geneve, Nairobi, Wenen en Den Haag. 

Het belang van de VN

De VN heeft als organisatie een belangrijke rol. Het vergemakkelijkt ‘gesprekken’ tussen landen en biedt een platform om onderwerpen bespreekbaar te maken, zoals LHBT+-rechten. Doordat er allerlei kleinere organisaties onder de VN vallen, krijgen veel belangrijke onderwerpen een eigen platform en kan er in detail over gesproken worden. Denk bijvoorbeeld aan economie, klimaat en mensenrechten. Binnen de VN spreekt men overigens niet van homoseksualiteit. Zij gebruiken hiervoor een andere term namelijk SOGI (Sexual Orientation and Gender Identity) om zo inclusief mogelijk te zijn. In de laatste jaren gebruikt men hier en daar de term ‘SOGIESC’. De laatste drie letters staan voor [Gender] Expression, Sexual Characteristics. 

Het begin

LHBT+-rechten zijn lang niet erkend geweest binnen de VN. 25 jaar geleden is het onderwerp pas voor het eerst ter sprake gekomen. In 1995 vond de vierde Wereldvrouwenconferentie plaats. Een van de onderdelen hiervan was het Beijing Platform for Action. Seksuele oriëntatie kwam ter sprake als een manier waarop vrouwen discriminatie kunnen ervaren. Ze ervoeren dus intersectionele discriminatie. Tijdens de discussie over seksuele oriëntatie waren er een aantal delegaties (vertegenwoordigers van de landen) die vonden dat het moest worden meegenomen in de documentatie over de conferentie. Een aantal conservatieve delegaties waren hier fel op tegen. Uiteindelijk was seksuele oriëntatie helemaal niet meer terug te vinden. Maar achteraf gezien, was dit hét moment vanaf wanneer seksuele oriëntatie een terugkerend begrip zou worden.

Statements, resoluties en onderzoeken

In de jaren die volgden, zijn er een aantal sleutelmomenten aan te wijzen: 2003, 2005, 2006, 2008, en 2015. In 2003 kwam het onderwerp van seksuele oriëntatie op een grotere manier aan bod. De delegatie van Brazilië had een resolutie (een soort formele aanbeveling of mening) ingediend waarin stond dat discriminatie van seksuele oriëntatie niet mocht plaatsvinden. Dit leidde tot veel weerstand en na een uitstel van een jaar wezen de lidstaten de resolutie af. Maar dit kan wel gezien worden als een mijlpaal, omdat het een bijdrage leverde aan een aantal belangrijke zaken. De resolutie zorgde ervoor dat er duidelijk werd welke landen bondgenoten waren in het debat rondom LHBT+-rechten. Daarnaast benadrukte het de link tussen LHBT+-onderwerpen en bestaande mensenrechtendiscussies. Het zorgde er dus voor dat LHBT+-rechten en mensenrechten gekoppeld werden aan elkaar. 

Twee jaar later werd er een statement ingediend door Nieuw-Zeeland. Statement zijn anders dan resoluties: het zijn een soort toespraken. In dit statement stond dat geweld en discriminatie op basis van seksuele oriëntatie erg afgekeurd werd. Ruim 30 lidstaten stonden achter dit statement. Dit waren vooral Westerse lidstaten. Een jaar later werd er opnieuw een statement ingediend. Deze keer door de delegatie van Noorwegen. Dit statement kreeg al meer steun van lidstaten: maar liefst 54 spraken hun steun uit. Lidstaten zoals Argentinië, Mexico, Oost-Timor en Zuid-Korea hoorden hier ook bij. Dit waren toen lidstaten waarvan niet verwacht werd dat ze LHBT+-rechten zouden steunen.

In 2008 werd er een statement ingediend door de delegatie van Argentinië. Lidstaten die voorheen geen steun uitten, zoals Kaapverdië en Sao Tomé en Principe, sloten zich ditmaal wel aan. Steeds meer landen lieten blijken dat ze tegen geweld en discriminatie van LHBT+-personen waren.

In 2009 vond er een onverwachte wending plaats: het Vaticaan maakte een statement waarin het stelde tegen zware schendingen van mensenrechten van homoseksuele personen te zijn. Het was weliswaar geen sleutelmoment, maar wel het signaal dat het debat alle kanten op kon gaan. 

2011 was ook een belangrijk jaar voor LHBT+-rechten binnen de VN. Dat jaar had de Mensenrechtenraad namelijk een resolutie rondom LHBT+-rechten aangenomen. In deze resolutie stond onder andere het voorstel om een onderzoek naar discriminerende wetten, geweld en mensenrechtenschendingen in relatie tot LHBT+-rechten uit te voeren. 

In de jaren na 2011 werden er nog een aantal andere statements gemaakt, zoals een heel bijzonder statement in 2015. Meer dan tien verschillende VN-organisaties verzochten alle lidstaten samen te werken om discriminatie en geweld van LHBT+-personen tegen te gaan. Deze organisaties drongen aan om individuen te beschermen tegen geweld, discriminerende wetten te herroepen, asiel aan te bieden voor mensen die anti-LHBT+-geweld ervaren, en nog veel meer. 

Daarnaast heeft de Mensenrechtenraad in de jaren erna meerdere resoluties aangenomen. Die resoluties zijn ook bijzonder, kijkend naar de lijst van lidstaten die voor stemden. In 2016 stemden bijvoorbeeld Zuid-Korea en Bolivia voor. Dit zijn lidstaten die geen deel uitmaken van de ‘Westerse’ lidstaten en dus het vooroordeel dat LHBT+-rechten alleen een  Westers concept is, weerleggen. 

Al die statements, resoluties en onderzoeken laten zien dat het herhaaldelijk praten over LHBT+-rechten bijdraagt aan de zichtbaarheid. Steeds meer lidstaten lieten hun steun blijken in die statements, en het Vaticaan begon zelfs over de onmenselijkheid van zware mensenrechtenschendingen tegen LHBT+ mensen. Ondanks hun visie over het onderwerp ten opzichte van religie! Alle resoluties en statements die werden ingediend, waren een bouwstenen voor statements en resoluties in de toekomst. De resolutie uit 2006 bijvoorbeeld kon niet hebben plaatsgevonden als die van 2005 niet was ingediend, en die van 2005 was er misschien wel niet geweest als Brazilië in 2003 niks had gedaan. De statements lieten ook zien wie wel en geen bondgenoten waren. Het idee dat LHBT+-rechten slechts iets Westers waren, werd ontkracht op de momenten dat niet-Westerse landen ook steun boden.

LHBT+-rechten en de VN

Al die ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat LHBT+-rechten een belangrijk en terugkerend onderwerp zijn geworden binnen de VN. Natuurlijk is er veel meer gebeurd, maar dit waren keerpunten in het debat. Niet alles is even soepel verlopen met betrekking tot dit onderwerp. Maar ogen zullen langzaam openen als het onderwerp blijft terugkomen en de lidstaten blijven praten. Dit geldt voor mensen onderling, maar ook voor landen. Dat is te zien bij al die statements. Elk statement heeft net wat meer steun dan het statement ervoor. Zolang de gesprekken blijven lopen, is er hoop dat er steeds meer steun zal komen. 

Over de auteur(s)

Rocher

Rocher

Schrijf mee

Wil jij helpen met het creëren van leuke content voor en door LHBT+? Bekijk hieronder onze vacatures.

Voorbinddiscours

Gastredacteur Laurie schrijft over het imago van de voorbinddildo nu en hoe dat door de eeuwen heen is veranderd.

Achtergrond

Voorbinddiscours

Gastredacteur Laurie schrijft over het imago van de voorbinddildo nu en hoe dat door de eeuwen heen is veranderd.

Lees verder »