Introductie
Binnenkort behandelt De Tweede Kamer de ‘vernieuwde’ Transgenderwet, waar een meerderheid de wetswijziging zal steunen. Dit zorgt voor veel reacties vanuit bepaalde hoeken van de Nederlandse samenleving. Dat heeft zich onder andere geuit in een manifest, waarin de ondertekenaars de politiek oproepen om het wetsvoorstel niet te steunen. Gendervrijheid is, naast een reactie op dit manifest, een groot argument vóór de vernieuwde Transgenderwet en een pleidooi voor en viering van gendervrijheid.
ONDERTEKEN HET GENDERVRIJHEID MANIFEST HIER
Gendertwijfel manifest en campagne
Het manifest, onder de naam ‘Gendertwijfel’, is onder andere via een publiekscampagne verspreid en is te lezen is op www.gendertwijfel.nl. De initiatiefnemers geven onder meer een vijftal bezwaren tegen de vernieuwde Transgenderwet. Ze schrijven dat de wet een “‘oplossing’ biedt voor een niet bestaand probleem” en dat het “allesbehalve een stap in de goede richting” is. Ze eisen onder andere een maatschappelijk debat en noemen de wetswijziging onnodig, ongewenst en zelfs gevaarlijk.
De naam ‘Gendertwijfel’ lijkt verklaard te worden door volgend statement op de hoofdpagina van hun website: “Over de gevaren van ‘gendertwijfel’ wordt veel lichtvaardig heen gestapt.”
De vernieuwde Transgenderwet: waar gaat het eigenlijk over?
Het is vanaf 1985 al mogelijk om het geslacht op de geboorteakte middels een aantekening te wijzigen (artikel 28 van het Burgerlijk Wetboek). Tot juli 2014 moest je daarvoor “zoveel mogelijk lichamelijk aangepast zijn aan het gewenste geslacht”, schrijft Transgender Netwerk Nederland, én men mocht nooit meer in staat zijn om kinderen te verwekken. Aan die inhumane voorwaarden kwam in 2014 een eind, gevolgd door officiële excuses van de Nederlandse overheid voor deze mensenrechtenschennis. Nu wordt die procedure verder vereenvoudigd in een ‘vernieuwde Transgenderwet’.
De vereenvoudiging betekent het volgende:
De deskundigenverklaring vervalt: de huidige Transgenderwet uit 2014 vereist nog een verklaring van een psycholoog die daarin vaststelt dat er “sprake is van een duurzame overtuiging om tot het andere geslacht te behoren”. In plaats daarvan wordt de procedure in twee stappen opgesplitst in de vernieuwde wet: een schriftelijke indiening van de wens tot wijziging geslachtsregistratie en na een verplichte bedenktijd van vier tot twaalf weken bevestigt de aanvrager die wens.
De leeftijdsgrens vervalt deels: kinderen jonger dan zestien jaar kunnen ook hun geslachtsregistratie wijzigen, dat moet nog wel via een verzoek aan de rechtbank.
Wijziging doen in eigen woonplaats: volgens de huidige Transgenderwet uit 2014 moet men nog terug naar de geboorteplaats om wijziging van de geslachtsregistratie door te geven aan een ambtenaar van de burgerlijke stand. Dit zou met de vernieuwde wet niet meer hoeven en kan dan gewoon gedaan worden in eigen woonplaats.
Gendervrijheid (manifest) in het kort
Gendervrijheid is een reactie op ‘Gendertwijfel’ en hun bezwaren. De initiatiefnemers van Gendervrijheid willen de vernieuwing van de Transgenderwet publiekelijk steunen en anderen aanmoedigen dit ook te doen. Gendervrijheid pleit voor het ervaren van je gender in vrijheid. Wij vieren gendervrijheid, zelfidentificatie en het recht op zelfbeschikking.
Het Gendervrijheid manifest wordt aangevuld met een online campagne via Instagram op @gendervrijheid waar we onder meer een gezicht geven aan mensen die baat hebben bij deze vernieuwde Transgenderwet.
Het manifest wordt onder andere gesteund en ondertekend door Omroep ZWART, DAMN HONEY, Transketeers, DWARS (GroenLinkse Jongeren), FMNST, Queer Network Amsterdam, De ANNE+ Stichting, Stichting Emancipator, Bureau Clara Wichmann en meer. Vind de hele lijst van ondertekenaars hier. Gendervrijheid ook steunen en ondertekenaar worden? Vul dan dit formulier in.
Reactie op bezwaren ‘Gendertwijfel’
Voor de volledige en uitgeschreven bezwaren van ‘Gendertwijfel’ willen we je doorverwijzen naar hun manifest. Wij noemen hun bezwaren hier in het kort en reageren dan met onze standpunten en tegenargumenten.
Punt 1
Het meest gehoorde argument en ook het argument dat ‘Gendertwijfel’ als eerste bezwaar tegen de wetswijziging noemt, is dat mannelijke boosdoeners zich straks (met de vernieuwde wet) toegang kunnen verschaffen tot onder andere ‘vrouwentoiletten en -kleedruimtes’. Zij stellen dat de privacy en veiligheid van vrouwen in het geding komt “als iedere man kan claimen dat hij vrouw is.”
Onzin, zegt Gendervrijheid, (mannelijke) boosdoeners laten zich niet tegenhouden door een bordje op een toilet of kleedruimte, zij hebben deze wet helemaal niet nodig voor hun kwade bedoelingen. Tweede Kamerlid Lisa van Ginneken zegt daarover onder andere het volgende in De Correspondent: “Al sinds 1985 kunnen trans mensen hun juridische geslacht wijzigen. En we hebben sinds 1985 welgeteld nul gevallen waarbij dit tot een verstrekkend geweldsincident heeft geleid.” Nu kun je je natuurlijk ook afvragen of en wanneer je ooit je ID-kaart of paspoort hebt moeten laten zien bij een toilet of een kleedruimte. Een versoepelende procedure waarin je van een V naar een M kan switchen (of andersom), zal dus op geen enkele manier direct bijdragen aan onveiligheid van vrouwen.
Trans vrouwen en andere trans personen worden op deze manier ook weggezet als potentiële mannelijke boosdoeners en dit past in de veelgebruikte transfobe strategie van het demoniseren van trans personen.
Punt 2
Op de tweede plaats geeft ‘Gendertwijfel’ aan dat ook (medische) wetenschappers fundamentele kritiek uiten op de vernieuwing van de Transgenderwet. Ze schrijven onder andere: “Biologisch gezien is geslacht binair”. Dit klopt niet, zeggen veel deskundigen, waaronder het bekende wetenschappelijke tijdschrift Nature uit 2015. Er valt veel te zeggen over geslacht, maar niet dat het binair is. Er wordt steeds vaker gesproken over seksediversiteit; biologisch geslacht is een spectrum en het wordt gedefinieerd door verschillende kenmerken, waaronder hormonen, anatomie, en chromosomen. Een spectrum met oneindig veel variaties.
Onder seksediversiteit valt bijvoorbeeld ook intersekse, intersekse verwijst naar de ervaringen van mensen die geboren zijn met een lichaam dat niet voldoet aan de normatieve definitie van man of vrouw zoals de maatschappij die hanteert. Alleen al in Nederland wonen er 190.000 mensen die een intersekse ervaring hebben, gebaseerd op een Deens onderzoek uit 2019. Dit komt ongeveer neer op 1 op de 90 mensen. Je kunt dus zeker niet stellen dat geslacht binair is.
Ook benoemt ‘Gendertwijfel’ in hun tweede bezwaar dat “studies aan het licht hebben gebracht dat van de kinderen met genderdysforie, 80 procent daar voor of tijdens de puberteit overheen groeit”. Die claim is gebaseerd op een aantal oudere studies die inmiddels in twijfel wordt getrokken. Zo zijn kinderen met slechts gendervariant gedrag door onderzoekers mogelijk ten onrechte als genderdysfoor bestempeld. Verder gingen sommige kinderen die in eerste instantie over hun genderdysforie heen gegroeid leken te zijn, op latere leeftijd alsnog in transitie.
Punt 3
Het derde bezwaar dat ‘Gendertwijfel’ beschrijft, raakt zelfs de democratische rechtsstaat en de vrijheid van meningsuiting. Beiden worden volgens hen bedreigd. Volgens ‘Gendertwijfel’ worden degenen die kritiek uiten, op bijvoorbeeld een wetswijzigingsvoorstel als deze, ‘homofoob’ en ‘transfoob’ genoemd en mogen zij niet meer meepraten. Waar zij precies niet meer mogen meepraten wordt niet gespecificeerd. Het is in ieder geval voor Gendervrijheid duidelijk dat dit niet juist is: mensen met kritiek op bijvoorbeeld de vernieuwde Transgenderwet maar ook het bestaansrecht van transgender personen krijgen veel platform, onder andere in grote kranten, actualiteitenprogramma’s en op tv en radio.
Het is ook wijs om kritiek en discriminatie goed van elkaar te blijven onderscheiden. Bepaalde ‘kritiek’ gaat namelijk juist tegen de belangrijkste waarde van de democratische rechtsstaat in, Artikel 1 van de Nederlandse grondwet: gelijke behandeling en discriminatieverbod.
‘Gendertwijfel’ stelt verder dat “het diversiteitsdenken van de genderbeweging” de pluriformiteit van onze samenleving bedreigt. Pluriformiteit betekent letterlijk ‘meerdere vormen dragen’ en gaat dus juist over hoe divers en veelzijdig de, in dit geval, Nederlandse samenleving is. Gendervrijheid vraagt zich dan ook oprecht af hoe de pluriformiteit van onze samenleving in gevaar gebracht wordt met de wetswijziging. Verdere zogenoemde ‘diversiteitsagenda’ of ‘genderbeweging’ daarbuiten gelaten want het ‘Gendertwijfel’ manifest is specifiek gericht op de ‘vernieuwde’ Transgenderwet en dus niét op een zogenaamde ‘genderbeweging’.
Punt 4
‘Gendertwijfel’ noemt als vierde bezwaar: “De nieuwe transgenderwet vindt evenmin een welkom onthaal in godsdienstige kringen.” Gendervrijheid is de laatste die zal zeggen dat dit volledig onjuist is, maar het is geen gegrond argument tegen een wetswijziging/wetsvoorstel omdat we in Nederland een scheiding van kerk en staat kennen. Religie mag geen argument zijn voor het wel of niet aanpassen van wetsvoorstellen.
In alle volledigheid moge het ook duidelijk zijn dat lang niet alle godsdienstige kringen bezwaar maken op deze vernieuwde Transgenderwet. De (godsdienstige) ondertekenaars van het Gendervrijheid-manifest zullen dit beamen.
Punt 5
Volgens ‘Gendertwijfel’ zouden ouders ook moeite hebben met deze wetswijziging. Er wordt ook uitdrukkelijk benoemd “Als een kind zestien jaar of ouder is, spelen de ouders of voogden van het kind (de wettelijke vertegenwoordigers) geen enkele rol in de procedure.” Dat klopt, maar ook op andere gebieden hebben ouders geen gezag over hun kind van zestien jaar of ouder.
Een verandering in de vernieuwde Transgenderwet is dat het nu voor jongeren onder de zestien ook mogelijk wordt om hun geslachtsregistratie te wijzigen. Deze wijziging moet nog wel bij een rechtbank ingediend worden én dit kan niet door het kind aangevraagd worden zonder diens wettelijke vertegenwoordiger(s). Formeel gezien doen dus de ouders de aanvraag, en niet het kind.
Waarom die vernieuwde Transgenderwet er wél moet komen
We kunnen reageren op alle bezwaren van ‘Gendertwijfel’, maar dat is niet alles en daar blijft het niet bij. We nemen je ook graag mee in de argumenten vóór deze wetswijziging en waarom het belangrijk is dat je eenvoudig je geslachtsregistratie kunt wijzigen. Dat doen we aan de hand van een paar belangrijke bevindingen uit onderzoeken, die Transgender Netwerk Nederland helemaal voor je op een rij heeft gezet:
De tijd dat men dacht dat je als transgender persoon aan een stoornis lijdt, ligt achter ons.
De World Health Organisation (WHO) heeft in 2018 al voorgesteld om transgender-zijn niet langer als psychische stoornis te zien. In januari 2022 is de nieuwe richtlijn (ICD-11) van kracht gegaan.
In landen als Denemarken, Noorwegen, Malta en IJsland waar je al op basis van een eigen verklaring je geslachtsregistratie kunt aanpassen, gaat dit prima.
De VN-rapporteur voor de mensenrechten van LHBTI-personen schrijft in een rapport uit 2021 dat er geen bewijs is dat er misbruik zal plaatsvinden als mensen zelf kunnen verklaren welke genderidentiteit zij hebben. Spookbeelden over misbruik zijn volgens de rapporteur gebaseerd op anekdotes met discriminerende stereotypen over transgender mensen en in het bijzonder trans vrouwen en worden niet ondersteund door statistisch bewijs.
Uit de evaluatie van het Wetenschappelijk Onderzoek Documentatie Centrum en Universiteit Utrecht in opdracht van de Nederlandse regering, bleek ook dat er in landen waar een dergelijke wet al in werking is, geen sprake is van identiteitsfraude.
Het is belangrijk voor trans jongeren dat ze worden bevestigd in hun genderidentiteit. De steun die zij ervaren heeft positieve gevolgen voor hun mentale welzijn en ontwikkeling.
Onderzoek uit Journal of Pediatrics uit 2016 laat zien dat jongeren die een ondersteunend netwerk hebben en in sociale transitie kunnen, geen verhoogde kans hebben op depressie of angststoornissen in vergelijking met cisgender jongeren. Jongeren die niet gesteund werden in hun genderidentiteit, hadden meer kans op depressie en angststoornissen. Het onderzoek keek naar de mentale gezondheid van transgender jongeren (leeftijd 3-12) die in sociale transitie zijn gegaan en ondersteund worden in hun identiteit. Deze groep werd vergeleken met een controlegroep van cisgender jongeren (leeftijd 3-12) uit dezelfde regio.
Dit onderzoek uit Journal of Adolescent Health uit 2018 kijkt naar de link tussen het gebruik van de gewenste naam bij transgender en non-binaire jongeren en hun mentale gezondheid. Transgender en non-binaire jongeren die hun gewenste naam konden gebruiken in meer dan één context (bijv. school/werk/ID, etc.) hadden minder vaak depressieve klachten en suïcidale gedachten. Instituties zoals bijvoorbeeld scholen en werkplekken kunnen door middel van kleine administratieve aanpassingen de mentale gezondheid van deze jongeren beduidend verbeteren.
De genderidentiteit van transgender en non-binaire jongeren is net zo consistent als die van cisgender jongeren.
Dit onderzoek uit Journal of Pediatrics uit 2022 volgde jongeren die in transitie gingen tussen hun 3e en 12e jaar. Vijf jaar na de start van het onderzoek bleek van deze groep nog 97,5% transgender (binair en non-binair) te zijn, van de jongeren die op of na hun 6e in sociale transitie gingen was zelfs 99,5% dit vijf jaar later nog steeds.
Het is positief dat door gestegen zichtbaarheid meer mensen hun genderidentiteit ontdekken. Sociale besmetting is niet aan de hand en vormt al helemaal geen gevaar voor jongeren.
Onderzoek in Journal of Pediatrics uit 2022 bekijkt in 16 staten in de VS of er sprake is van sociale besmetting onder jongeren. De data ondersteunen dat idee niet. Ook vond de studie geen aanleiding om te vermoeden dat trans mannen vatbaarder zijn voor sociale besmetting. Tot slot vond de studie ook geen bewijs voor het vermoeden dat meer jongeren zich identificeren als trans om zo LHB-gerelateerd stigma te ontlopen.
Een ander onderzoek uit The Journal of Pediatrics uit 2022 onderzoekt depressie, leed vanwege dysfore gevoelens, persoonlijkheidsstoornissen, zelfbeschadiging en meer onder genderdiverse jongeren. De resultaten laten zien dat jongeren die relatief recent ontdekten dat ze trans zijn en hun weg naar een genderkliniek vonden, veel minder hoge kans op bijvoorbeeld angststoornissen hadden, wat impliceert dat angststoornissen juist kunnen ontstaan door langdurige ontkenning van hun genderidentiteit.
Hele goeie afsluiter van River Betting (Trouw):
“Voor sommigen is die letter in het paspoort een erkenning van wie ze zijn. Voor anderen is de geslachtsregistratie onnodig en onwenselijk. Helaas laat Europese regelgeving het nog niet toe om deze weg te laten op het paspoort. Laat iedereen voor nu dan zelf beslissen hoe ze geregistreerd willen staan.”
Gendervrijheid pleit namelijk voor het ervaren van je gender in vrijheid. Wij vieren gendervrijheid, zelfidentificatie en het recht op zelfbeschikking – met én zonder twijfel*.
*Over (gender)twijfel(aars)
De naam ‘Gendertwijfel’ gaat letterlijk over “de gevaren” die twijfels over je gender met zich meebrengen. Een snelle juridische verandering van het geslacht zou zogeheten ‘gendertwijfelaars’ in gevaar brengen met een eventueel overhaaste beslissing. Het lijkt er op dat zij misschien vergeten dat het in deze vernieuwing/wetswijziging alleen gaat over de juridische geslachtswijziging, en die is volledig omkeerbaar. Voor genderbevestigende ingrepen van medische aard bestaan voorwaarden: er moet onder andere sprake zijn van informed consent, voldoende draagkracht, en een diagnose van een gespecialiseerde psycholoog. Deze voorwaarden blijven ook na de wetswijziging bestaan.
Ondertekenaars
DAMN HONEY, Transketeers, Omroep ZWART, DWARS (GroenLinkse Jongeren), FMNST, Queer Network Amsterdam, De ANNE+ Stichting, Stichting Emancipator, Gaykrant, Stichting Art. 1, Stichting Ondersteboven, Thorn Vineyard Sexy Prodcutions, Haarlem Town Queers, OUT&ABROAD, Regenboogcanon, We Are Queer, TRANS Magazine, Maud Wiemeijer, Lois van Galen Last, Dr. Marijke Naezer, Lobke Fennema, Mickey Steijaert, Hanna van Vliet, Stichting Fite Qlub, PINK!, We Reclaim Our Pride, Beards of Berlin, Studio Samen, Nederlandse Organisatie Aseksualiteit (NOA), Queer is not a Manifesto.
Over de auteur(s)
