(C) Deventer Verhaal / Foto Viorica Cernica

Face it: LHBTQIA+-geschiedenis in Deventer 

Ruim anderhalf jaar woon ik nu in Deventer. Dat ik niet de enige LHBTQIA+’er in de omgeving ben, had ik al wel gemerkt. Zo is er een GSA op de school waar ik lesgeef en is er een COC in Deventer. Toch had ik niet door hoe groot de gemeenschap hier is en hoe belangrijk de geschiedenis op het gebied van queer representatie in Deventer is. Dat veranderde toen ik begin vorige maand naar de tentoonstelling Face it in Museum de Waag ging. De tentoonstelling is opgezet door COC Deventer en Deventer Verhaal, ter ere van het 50-jarig bestaan van COC Deventer. Face it vertelt de geschiedenis van LHBTQIA+’ers in Deventer. Door middel van audiofragmenten delen queer Deventenaren hun verhaal. Een enorm belangrijke tentoonstelling op het gebied van queer representatie als je het mij vraagt. 

Voorvechters

Content warning: In de komende twee alinea’s lees je over anti-LHBTQIA+-geweld in de achttiende eeuw.

Face it ziet eruit als dat wat je van een lokale tentoonstelling verwacht: een kleine maar mooie zaal bomvol informatie en foto’s. Een knusse en fijne omgeving waardoor je je gelijk welkom voelt. Tegelijkertijd weet je niet waar je moet kijken, omdat alles vol met borden, teksten en afbeeldingen staat. De zaal is ingericht als een soort tijdlijn waarbij je gelijk kennismaakt met het leven van LHBTQIA+’ers van eeuwen geleden. Zo leer je dat in de achttiende eeuw op homoseksualiteit – toen sodomie genoemd – de doodstraf stond, maar dat het in praktijk ‘slechts’ uitliep op lijfstraffen of levenslange verbanning. Deze tijd hebben we in Nederland gelukkig achter ons kunnen laten, mede dankzij een aantal sterke mensen die hun seksuele geaardheid of genderidentiteit niet onder stoelen of banken staken. 

Een voorbeeld daarvan is Mattie Jacobs. In 1693 trouwt zij, gehuld in mannenkleding en onder de naam Nicolaas Heermink, met haar vriendin Aaltje. Na jaren komt haar geheim uit en wordt ze gegeseld, in vrouwenkleding gekleed en verbannen uit de stad. Zelfs de gemiddelde lesbienne in een willekeurige tv-serie komt er nog beter vanaf. Een ander voorbeeld is Etty Hillesum, ook wel ‘de Deventerse Anne Frank’. Zij schreef in haar dagboeken veelvuldig over haar vriendin Liesl. Uit de teksten uit 1942 valt op te maken dat ze seksuele gevoelens heeft voor Liesl en daar ook over droomt. 

50 jaar COC Deventer

Natuurlijk belicht Face it ook juist de meer recente geschiedenis. Het COC bestaat tenslotte 50 jaar en heeft in al die jaren een hoop voor elkaar gekregen. Zo is er vanaf 1984 een ‘Vrouwenkafé’, waar vrouwen samen kwamen. Het Vrouwenkafé bracht ook het maandblad Buurvrouw uit. Een aantal exemplaren hiervan ligt in de kelder van het museum, in een vitrine vol met andere archiefmaterialen. Hier vind je fotoboeken, posters en buttons, allemaal van evenementen en andere zaken die het COC organiseerde. Doordat dit wat weggestopt lijkt in het museum voelt het bijna als een schat die je ontdekt wanneer je de trap afloopt. In dezelfde ruimte worden ook gesprekken georganiseerd en heb je de mogelijkheid om je mening of gedachten achter te laten op whiteboards.

Tussen alle teksten en afbeeldingen in de museumzaal door, vind je ook een aantal LHBTQIA+’ers die hun verhaal delen door middel van audiofragmenten. Je maakt op deze manier kennis met verschillende Deventenaren van verschillende leeftijden die vertellen over hun queer-zijn. Zo vertelt Ab over het moment dat zijn kus met Chris op tv werd uitgezonden. Dit veroorzaakte in 1978 veel ophef. Daarnaast hoor je verhalen van LHBTQIA+-jongeren die vertellen wat hun queer identiteit voor hen betekent. Je merkt door de tentoonstelling dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden en dat het ‘hokjes denken’ steeds verder op de achtergrond raakt.

Verbonden

Doordat ik nooit in de randstad heb gewoond, heb ik altijd dat idee gehad dat dat de place to be is als  je een volwaardig queer leven wil hebben. Begrijp me niet verkeerd, als ik luister naar een podcast als de Lesbische Liga of wanneer ik kijk naar ANNE+ voel ik mij verbonden met de makers en hoofdpersonen. Maar tegelijkertijd leven zij in een andere werkelijkheid dan ik. Een tentoonstelling als Face it laat mij zien dat het echt niet alleen maar in de randstad te doen is; dat hier ook LHBTQIA+’ers zijn en er een queer community is. De grond waar ik op loop is dezelfde grond waarop is gestreden voor homo-emancipatie en waar vrouwen elkaar zoenden ver voordat dat geaccepteerd werd. En daarom is zo’n tentoonstelling als deze, al is het dan in een kleine zaal in een relatief onbekend gebouw, voor mij zo waardevol.

Over de auteur(s)

Jamie

Jamie

Jamie was actief als redacteur bij Expreszo van 2020 tot 2024. Sinds 2022 was ze naast redacteur ook eindredacteur.

Schrijf mee

Wil jij helpen met het creëren van leuke content voor en door LHBT+? Bekijk hieronder onze vacatures.

Voorbinddiscours

Gastredacteur Laurie schrijft over het imago van de voorbinddildo nu en hoe dat door de eeuwen heen is veranderd.

Cultuur

Quears

We verzamelen elke maand verse queer muziek en ander genot voor je oortjes om aan je playlist toe te voegen. Of je nou wil moshen op ‘nu metal’, feesten aan het zwembad of doen alsof je op een rave bent!

Lees verder »