Inclusie en diversiteit in de kunstwereld: kunst en ambities van Julius Thissen

Julius Thissen is kunstenaar, artistiek onderzoeker en inclusie consulent. Met zijn werk wil hij mensen bewust maken van sociale verwachtingen rondom gender en de invloed ervan op onze maatschappij. Daarnaast wil hij met zijn werk van de creatieve industrie zorgen voor meer inclusie en diversiteit in de kunstwereld en het daarmee een toegankelijkere sector te maken. Hiermee beoogt hij de emancipatie van gemarginaliseerde gemeenschappen te bevorderen. Hij focust zich hierin in het bijzonder op de trans- en queer gemeenschap.

Ivory Tower 2016 – 2020 – Singular-Art Gallery (Foto door Tycho van Dijk)
Hoe ben je in de kunst terecht gekomen?

Dat was voor mij een logische stap na mijn studie Fine Art, die ik in 2015 heb afgerond aan de kunstacademie ArtEZ. Na mijn afstuderen ben ik eigenlijk meteen doorgegaan met het maken van kunst om te proberen om zo snel mogelijk fulltime kunstenaar te kunnen worden. Ik wilde al kunstenaar worden vanaf een vroeg moment in mijn middelbareschooltijd. Het was altijd de vraag of ik de kunst of de sport in zou gaan, ik was namelijk fanatiek voetballer. Ik koos voor de kunst. Grappig genoeg breng ik nu de sport weer terug in mijn kunst, zonder dat ik een professioneel atleet ben natuurlijk. Op die manier heb ik een beetje the best of both worlds.

Hoe zou je je werk beschrijven?

Ik maak voornamelijk performances die ik vastleg via fotografie en film, waarin ik mijzelf afbeeld samen met mijn muze Mathieu. Binnen dat werk onderzoek ik voornamelijk mannelijkheid en thema’s die met mannelijkheid te maken hebben. Daarbij focus ik op de Westerse prestatiemaatschappij, arbeid komt daarin terug, net als competitie en sport. Ook mentale gezondheid is een belangrijk onderwerp. Met het werk beoog ik om de toeschouwer na te laten denken over hoe we de man in onze huidige Westerse maatschappij zien. Wat zijn de sociale verwachtingen die wij van mannen hebben binnen deze maatschappij? En hoe zouden we dat beeld en die verwachtingen anders kunnen gaan zien en vormgeven?

Hoe kwam je erbij om met die thema’s aan de slag te gaan?

Dat kwam voort uit mijn afstudeerproject. Voor dat project deed ik tien maanden lang onderzoek naar het stereotype van de macho sportschoolman. Dat deed ik door me in te schrijven bij een sportschool. Gedurende die tien maanden zou ik zoveel mogelijk trainen om zowel de omgeving te bestuderen als om zelf te onderzoeken wat ik met mijn lichaam kon doen. Daar heb ik ook mijn muze Mathieu ontmoet. Hij was mijn personal trainer en toen ik hem zag, dacht ik: ‘’Jij moet ook in dit werk zitten, want jij bent op het eerste oog die macho sportschoolman die ik voor dit onderzoek wil onderzoeken en zelf wil belichamen.’’

Sindsdien hebben we een voortdurend ontwikkelende werkrelatie. Mathieu heeft interessante visies en gedachtes over de wereld. Hij is altijd geïnteresseerd om daar met mij over te sparren en bij te dragen aan mijn werk. We zijn eigenlijk op dezelfde manier doorgegaan met die stereotypes. Ik focus dus vaak op een stereotype manbeeld wat voor veel mensen herkenbaar is: de macho sportschoolman, de museumbewaker of de zakenman. Deze stereotypes gebruik ik als een manier om over mannelijkheid te praten en die thema’s bespreekbaar te maken.

A Conventional Commodity 2018 
Hoe ga je te werk?

Aan het begin van de voorbereiding kies ik één stereotype waar ik mij op focus. Als ik dat eenmaal heb ga ik daarover nadenken, fantaseren, lezen, gesprekken erover voeren en kijken hoe ik mij persoonlijk verhoud tot dat stereotype. Is het iets wat onderdeel uitmaakt van mijzelf of is het een ver-van-mijn-bed-show? Tijdens dat werk- en denkproces ga ik steeds meer denken in de eindvorm: hoe komt die foto of film eruit te zien? Wat zijn deze twee stereotype mannen – Mathieu en ik – aan het doen? Hoe gaan zij met elkaar een interactie aan om een punt te maken? Ik zie ons dan niet meer als onszelf, maar als vertalers van dat stereotype. Deze stereotypes koppel ik aan een bepaalde handeling die wij in de performance zullen uitvoeren.

In de film die ik gemaakt heb over het stereotype museumbewaker waren we in een museumsetting te zien waarbij we elkaar omhelsden en het herkenbare klopje op de rug geven wat sommige mannen elkaar geven als ze elkaar knuffelen. Die handeling oefenen we net zo lang uit, steeds harder en harder, totdat een van ons een grens bereikt. Dat is dan het einde van de performance. Door het bij elkaar brengen, uitvergroten en herhalen van die simpele handelingen gekoppeld aan het stereotype vermaken we die handelingen tot een soort uitputtingsslag of competitie. Herkenbaarheid en repetitie zijn dus twee belangrijke elementen binnen mijn werk.

Wat inspireert je?

Mijn inspiratiebronnen komen meestal uit de Westerse popcultuur. Als kind viel het me bijvoorbeeld op dat artiesten in videoclips in de ene clip een bepaald persona aannamen en dan in de volgende videoclip waren ze weer heel iemand anders. Die gedaanteverwisselingen vond ik enorm interessant. Haast alsof iedereen eigenlijk continue alleen maar een soort alter ego omhoog probeert te houden. Ik vond het vooral interessant wanneer er in die videoclips ook een politieke of activistische boodschap verwerkt zat.

Die videoclips link ik ook wel aan mijn eigen doel: dat we mannelijkheid anders gaan zien en vormgeven. Het moet sociaal geaccepteerd worden dat mannen hun emoties kunnen uiten en mogen onderzoeken wie zij zijn buiten de gebaande en restrictieve sociale verwachtingen om. Het is voor mij erg belangrijk dat mannen over hun mentale gezondheid leren én kunnen gaan praten. Daar zet ik me dan ook voor in binnen mijn kunstwerken.

En wat voor films inspireren je?

Dat is heel verschillend, maar bijvoorbeeld films als James Bond vind ik interessant. In die films wordt de soort mannelijkheid getoond waar ik een felle tegenstander van ben: een macho man die heel roekeloos is, eigenlijk nooit echt emotie toont, een bepaalde fysieke verschijning heeft die we als ideaal hebben bestempeld, en vaak vrouwonvriendelijk is. Wat doen zulke films met een maatschappij? Wat is de invloed van die films op de manier waarop mannen denken dat ze zich moeten gedragen om ‘man’ te zijn? James Bond is voor veel mensen in het algemeen een boegbeeld van een begeerlijke man. Dat vind ik problematisch en belangrijk om te onderzoeken. Beeldvorming heeft een ongekende invloed op ons als mens.

Oh, Brother 2019
Wat wil je met je werk bereiken?

Ik wil mensen er bewust van maken dat gender iets is waar iedereen mee te maken heeft en dat de sociale verwachtingen die daar omheen bestaan een grote invloed hebben op ons als maatschappij. We moeten ons daar bewust van zijn. Welke ongeschreven maar penetrante regels daar allemaal in bestaan en wat de invloed is van die sociale verwachtingen. Mijn grootste doelstelling is om mensen daarover te informeren. Ik wil hun aansporen bewustzijn daarin te ontwikkelen. Dan kunnen ze beter geïnformeerde keuzes kunnen maken in hoe zij willen zijn of zich identificeren. Daaronder vallen weer veel andere doelstellingen. Zoals dat mannen in staat moeten zijn om hun emoties te uiten en over hun mentale gezondheid te kunnen praten. Dat zijn allemaal gevolgen van een bewustwording op het gebied van wat gender eigenlijk betekent voor ons als mensheid en hoe we daarnaar kijken. Ik denk dat kunst daar een heel mooi middel voor is.

Hoe zou de kunstwereld diverser kunnen worden?

Dat hangt heel erg af van de context, maar als ik kort door de bocht zou moeten zijn, dan moeten we echt gaan kijken op welk fundament de kunstwereld gebouwd is en wie dat fundament omhooghoudt. Wie zijn de museumdirecteuren, de curatoren, de schrijvers van de kunstgeschiedenisboeken, en wie staan er in die boeken? Wie zien we als een volwaardig kwalitatief kunstenaar en wie als de ‘ander’, als thema of als uitzondering? We moeten onder ogen zien dat de kunstwereld een hele homogene samenstelling kent. Daarin ontbreken, net zoals in de rest van de maatschappij, nog heel veel perspectieven en zijn makers onzichtbaar. We moeten eerst dat stukje bewustwording hebben. Daarna kunnen we samen gaan kijken wat de concrete actiepunten zijn die we op de kaart moeten zetten.

Hoe zou die bewustwording gecreëerd kunnen worden?

Stoppen met inclusiviteit beschouwen als een thema, want door het te beschouwen als een thema denken we steeds dat het iets is waar we kort aandacht aan moeten besteden en dan is die ‘trend’ weer voorbij. We vergeten hierbij dat het over mensenlevens en hun geleefde werkelijkheid gaat. Het is een verantwoordelijkheid die wij gezamenlijk moeten dragen. Inclusie moet in iedere lijn en laag van de musea en de kunstwereld onderdeel worden van organisatiestructuren, aannamebeleid, selectiecriteria, gesprekken, exposities enzovoorts.

Forge 2019
Wat doe jij als inclusie consulent?

Als inclusie consulent ga ik langs bij verschillende culturele instellingen, voornamelijk musea en onderwijsinstellingen. Ik inventariseer op welke plek in hun ontwikkeling die organisatie is. Zijn ze al erg ver in de bewustwording, of zetten ze juist de eerste stapjes? Hebben ze zelf al actief actiepunten ontwikkeld en uitgevoerd? Wat ik probeer te doen is, afhankelijk van waar zij staan, meer kennis en bewustwording aan te brengen. Zo wil ik infrastructuren aanleggen om inclusie eigen te maken binnen die organisatie. Dat kan heel uiteenlopend zijn: bijvoorbeeld het personeel en de programmering diverser en inclusiever maken of vraagstukken over de toegankelijkheid van een gebouw beantwoorden. Van het aanleggen van genderneutrale toiletten tot het anders vormgeven of uitschrijven van zaalteksten. Eigenlijk letterlijk alles, omdat, zoals ik al zei, het museum op ieder vlak te maken heeft met inclusie en diversiteit. Ik probeer daar ook altijd advies van andere kunstenaars, denkers en experts bij te halen, omdat ik op mijn beurt ook een bepaald perspectief heb met blinde vlekken.

Er zijn musea die al op de goede weg zijn, maar op het moment dat we voor musea applaudisseren voor wat ze doen op het gebied van inclusie en diversiteit hebben we het risico dat ze denken dat ze er al zijn, terwijl het werken aan inclusie altijd in ontwikkeling is. Het is goed als musea bezig zijn met deze zaken, maar het verdient geen schouderklopje. Het zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn, eigenlijk zelfs een plicht, dat een museum zich committeert aan inclusie en diversiteit.

Hoe ziet jouw ideale kunstwereld eruit?

In mijn ideale kunstwereld hebben we diverse vertegenwoordiging en veel zichtbaarheid voor veel verschillende mensen met verschillende intersectionele identiteiten op alle vlakken in de kunstwereld. Het homogene karakter van de kunstwereld moeten we veranderen in een meerstemmig karakter. Dat vind ik een belangrijke verantwoordelijkheid van de sector.

Over de auteur(s)

Michelle

Michelle

Michelle is een freelance journalist met een passie voor mensenrechten en kunst. Als het kon zou ze zo haar tassen pakken en naar de Pokémon wereld verhuizen.

Schrijf mee

Wil jij helpen met het creëren van leuke content voor en door LHBT+? Bekijk hieronder onze vacatures.

Voorbinddiscours

Gastredacteur Laurie schrijft over het imago van de voorbinddildo nu en hoe dat door de eeuwen heen is veranderd.

Community

Brief aan alle jonge LHBT+’s

Na het nieuws dat scholen homoseksualiteit blijven mogen afkeuren, schrijft de hele Expreszo redactie een brief aan elke jonge LHBT+’er om ze een hart onder de riem te steken.

Lees verder »
Community

Het POSE-effect

“The category is … live … work … POSE!” Deze woorden openden elke aflevering van de serie POSE. Met de grootste transgender en LHBTQIA+ cast

Lees verder »