Een aantal maanden geleden had ik de mogelijkheid het boek Classical Queers te lezen. In dit boek belicht de auteur Johannes Wirix-Speetjens verschillende bekende queer personen in de geschiedenis. De focus ligt hierbij vooral op personen die actief waren in de kunstwereld zoals schrijvers en componisten. In dit boek gaat Johannes op zoek naar gelijkgestemden om te weten op wiens schouders wij vandaag staan.
Persoonlijke anekdotes
Het is duidelijk dat het schrijven van dit boek ook een persoonlijke aangelegenheid was voor de auteur.
Ieder hoofdstuk start met een persoonlijke anekdote van Johannes die vervolgens wordt gelinkt aan de persoon die in het betreffende hoofdstuk centraal staat. In sommige hoofdstukken kwam het persoonlijke aspect meer naar voren dan anderen. Voor mij sloten deze anekdotes vaak op een passende manier aan op de rest van het hoofdstuk, maar vond ik de overgang tussen Johannes persoonlijke ervaringen in de huidige tijd en het leven van het centrale queer persoon soms wat verwarrend.
Een leerzame reis door de tijd
Wat me vrijwel meteen opviel tijdens het lezen, was dat ik veel dingen tegenkwam die voor mij onbekend waren, van gebeurtenissen tot personen. Het boek begint bijvoorbeeld met een beschrijving van een gebeurtenis die maar een paar dagen voor de Stonewall-rellen in 1969 plaats vond. Een groepje lokale burgers verzamelt zich in een bos in Queens, New York, om een aantal bomen om te hakken. Dit bos was namelijk een bekende cruiseplek; een openbare plek waar gay mannen elkaar ontmoeten voor seksueel contact. Het was een poging om hier een einde aan te maken.
In het boek komen een stuk of twintig queer personen uit de geschiedenis aan bod. Een aantal van hen klonken mij bekend, maar ik kwam ook namen tegen van personen van wie ik niet wist dat zij queer waren. Dit waren met name mensen die actief waren in de muziekwereld zoals componisten. Zo heb ik vol interesse de hoofdstukken over Peter Tsjaikovski en Ethel Smyth gelezen.
Het boek is erg vlot geschreven, het lijkt soms bijna alsof je fictie aan het lezen bent. Dit komt denk ik met name doordat de auteur je meeneemt in de leefwereld van de persoon waarover hij schrijft. Deze werelden variëren van het hof van koning Lodewijk XIV en het 19-eeuwse Russische Rijk tot de Weimarrepubliek en het naoorlogse Groot-Brittannië.
Deze historische contexten geven een beeld van bepaalde gebeurtenissen, opvattingen en stromingen die een impact hadden op de behandeling van queer personen in verschillende (Westerse) landen. Zo kan er worden gesproken over het bestaan van een soort queersubcultuur aan het hof van de Franse koning Lodewijk XIV, waarbij homoseksualiteit als ‘geaccepteerde bezigheid’ van de hogere klasse werd gezien.
Pionierend queer activisme
Ook de Britse Edward Carpenter, waar een hoofdstuk in dit boek aan gewijd is, was er zich van bewust dat de klasse waartoe iemand behoorde wellicht meer mogelijkheden kon bieden op het gebied van seksualiteit. Carpenter was een activist voor queer rechten in de 19e en begin 20e eeuw. In zijn tijd wist hij met zijn publicaties veel andere queer personen te bereiken, waarin hij vooruitstrevende opvattingen over seksuele oriëntatie en genderidentiteit deelde. Carpenter was een goede vriend van E.M. Forster, auteur van het klassieke queer boek Maurice.
In ditzelfde hoofdstuk wordt arts en seksuoloog Magnus Hirschfield genoemd, een sleutelfiguur in de queergeschiedenis. Hirschfield streefde naar de gelijkberechtiging van queer personen. In 1919 richtte hij het instituut voor Seksuele Wetenschap op in Berlijn die gespecialiseerd is in transidentiteit.
Kortom, dit boek is niet simpelweg een opsomming van queer personen in de geschiedenis maar een vlot geschreven verhaal waarin de auteur je op een levendige manier meeneemt in de queer cultuur in verschillende Westerse landen in verschillende periodes. Het leest prettig weg en is tegelijkertijd informatief.
Queer geschiedenis
Ondanks dat dit boek Classical Queers heet, is het niet onbelangrijk om stil te staan bij het feit dat in de tijd waarin de besproken personen leefden het woord queer niet gangbaar was. Toen deze term zijn intrede deed werd het aanvankelijk gebruikt als scheldwoord. Meer over de geschiedenis van dit woord kun je in dit artikel lezen.
In het boek staat Johannes stil bij het feit dat personen uit de geschiedenis regelmatig worden gedoopt tot queer persoon als gevolg van het feit dat er in hun privéleven is gegraven en daarbij zaken zijn blootgesteld die deze persoon misschien bewust verborgen hield tijdens hun leven. Voor veel van de personen genoemd in dit boek geldt dat een zekere queer identiteit blijkt uit persoonlijke/privé brieven. Dit is bijvoorbeeld bij Tsjaikovski het geval. Persoonlijk vind ik dit ook erg belangrijk om te onthouden wanneer het gaat om queer geschiedenis en in het bijzonder wanneer personen uit de geschiedenis als queer bestempeld worden.
Bronnen en selectie
Het mag duidelijk zijn dat ik dit boek leerzaam vond. Tijdens het lezen heb ik regelmatig namen, personen en termen opgezocht op Google. Dit is voor mij zeker niet iets nadeligs. Echter vroeg ik me wel af welke bronnen de auteur heeft gebruikt om dit boek te schrijven, deze worden namelijk nergens vermeld. Dit zouden nuttige verwijzingen zijn voor mensen die meer informatie willen hebben over bepaalde personen of gebeurtenissen.
Daarnaast miste ik ook een uitleg van de auteur over de selectie van de queer personen genoemd in dit boek. Waarom zijn deze personen verkozen boven anderen? Welke criteria kwamen hierbij kijken? In de verschillende hoofdstukken staat in principe steeds één queer persoon centraal, echter haalt de auteur ook wel eens een ander queer persoon aan die op een bepaalde wijze een connectie had met deze persoon. Soms zorgde dit voor wat verwarring omdat er plotseling ingegaan werd op iemand anders dan het centrale persoon uit dat hoofdstuk. Vanwege het gebrek aan bronvermelding is het voor de lezer ook niet altijd duidelijk waarom deze persoon als queer bestempeld werd. Ik vroeg me af waarom deze personen niet hun eigen hoofdstuk hadden gekregen. Bovendien werd er in enkele hoofdstukken meer gefocust op de historische context dan de persoon waar het hoofdstuk eigenlijk over had moeten gaan.
Eindoordeel
De indeling van dit boek zorgde soms dus voor wat verwarring. Ook had ik graag wat meer uitleg willen hebben over de door de auteur gemaakte keuzes. Daarnaast is het gebrek aan bronverwijzingen voor mij een wezenlijk punt van kritiek. Ik vind het toch wel opvallend dat dit ontbreekt in een werk over queer geschiedenis waarbij de auteur ongetwijfeld informatie uit verschillende hoeken heeft moeten verzamelen.
Desondanks vond ik Classical Queers een vlot geschreven boek waar ik zeker iets van heb opgestoken. Ik raad dit boek dan ook aan voor lezers met een interesse in queer geschiedenis.
Over de auteur(s)
