Campagne: Wat kan mij helpen bij seksueel geweld?

[CONTENT WARNING: SEKSUEEL GEWELD]

Het ministerie van Justitie en Veiligheid begon onlangs een campagne omtrent seksueel geweld. De campagne ‘Wat kan mij helpen’ heeft het doel om mensen, die tegen hun wil een nare seksuele ervaring met een bekende hebben gehad, te motiveren zo snel mogelijk professionele hulp te zoeken. Expreszo vindt dit een belangrijk onderwerp en natuurlijk besteden we hier aandacht aan. Onze redacteur Rocher zocht contact met Franck Wagemakers van Slachtofferhulp Nederland. 

Wat is seksueel geweld?

“Seksueel geweld is een verzamelnaam voor verschillende vormen van geweld. Denk aan aanranding, verkrachting, seksueel misbruik (waarbij er leeftijds- of machtsverschil is), seksuele intimidatie en sextortion (chantage met bijvoorbeeld naaktfoto’s). Ook grooming (kinderlokken), loverboys, mensenhandel en kindermisbruik vallen hieronder.

Het komt helaas vaak voor dat veel mensen slachtoffer worden van een bekende wanneer het op seksueel geweld aankomt. Juist wanneer een bekende over grenzen heengaat, kan het lastiger zijn om daar iets mee te doen, zoals professionele hulp zoeken of aangifte doen. Veel slachtoffers voelen zich schuldig (“heb ik aanleiding gegeven?”) en/of schaamte (“waarom heb ik me niet verzet?”). Ze kunnen ook loyaliteitsproblemen ervaren: ze voelen zich verantwoordelijk omdat de bekende die hen misbruikt heeft, ook een bekende is van familie of vrienden. Ze zijn bang dat ze het erger maken als ze erover praten.

In de LHBT+-gemeenschap komt het ook voor dat via datingapps wordt afgesproken om op een seksdate te gaan. Iedereen heeft recht om op elk moment in de tijd te beslissen of ze wel of niet verder willen gaan met seks en iedereen heeft het recht om later terug te komen op bepaalde afspraken of intenties. Sommige slachtoffers denken dat ze geen aangifte zouden kunnen doen omdat ze op een eerder moment wel instemden met bepaalde seksuele handelingen, terwijl de ander later wél over hun grenzen heen ging.”

Wat ervaart een slachtoffer tijdens en na seksueel geweld?

“De impact van seksueel geweld verschilt uiteraard per persoon en iedereen ervaart en uit stress op een andere manier. Bij een ingrijpende gebeurtenis reageren we vanuit een soort oerinstinct. Veel mensen denken dat slachtoffers hier invloed op hebben, maar hoe je reageert kan je vooraf niet bepalen. Instinctief verweert een mens zich met een stressreactie. Flight, fight of freeze, deze stressreacties ken je misschien wel.  Dan is er ook nog fawn.  Fawn lijkt een beetje op freeze en is het best uit te leggen als het aanpassen of meebewegen om te overleven. Door ‘mee te bewegen’ met de dader hoopt het slachtoffer erger te voorkomen en/of is de bedreigende situatie hopelijk sneller voorbij. 

Als mensen verstijven en zich dus niet verweren of vluchten, dan kan een slachtoffer zichzelf dat kwalijk nemen. Slachtoffers van zedenmisdrijven bijvoorbeeld kunnen zich schuldig voelen en die schuld onterecht bij zichzelf zoeken. Gedachtes zoals “had ik maar anders gereageerd, geschreeuwd, gevochten” komen veel voor. Zoals gezegd werkt dit dus niet zo; er is géén sprake van een gekozen reactie. Je instinct neemt je handelen over.

De stress die iemand tijdens zo’n gebeurtenis ervaart, moet op een gegeven moment ook weer ontladen. Veel mensen denken dat het niet normaal is dat ze niet meer kunnen slapen, geen eetlust meer hebben, et cetera. Het ontladen van de stressklachten (dus vlak na de gebeurtenis) is een natuurlijk fenomeen. Het moet gebeuren, er is een overschot aan adrenaline in het lichaam. Symptomen zoals slecht slapen, onzekerheid, angst, boosheid zijn hartstikke normaal. Onthoudt; alles wat een slachtoffer na misbruik kan voelen, zijn normale reacties. Wat er is gebeurd, dat is abnormaal. Mensen verliezen vaak de ‘illusie van onkwetsbaarheid’ wanneer er iets ingrijpends gebeurt. Ze realiseren zich dat ze kwetsbaar zijn en dat de wereld soms onveilig is. 

Bij de meeste mensen zie je dat de stressklachten afnemen en dat de draad van het leven weer opgepakt wordt. Er kunnen echter ook langdurige klachten ontstaan. Zeker wanneer het gaat om seksueel geweld is het heel normaal dat men tijdelijk het vertrouwen in de medemens kwijt is en een gevoel van onveiligheid heeft. Op het moment dat stressklachten actief worden weggeduwd, leidt dit vaak tot andere klachten, zoals psychische stoornissen. 

Er zijn ook verschillen tussen hoe mannen en vrouwen reageren. Uit onderzoek blijkt dat mannen anders omgaan met slachtoffer worden van iets dan vrouwen. Er is een dogmatisch denkbeeld dat mannen sterk zouden moeten zijn, zelf dingen moeten oplossen. Ze hebben een andere manier om om te gaan met vreselijke gebeurtenissen. Bij specifiek zedendelicten is het al snel gênant dat ze iets overkomt wat ze niet zouden willen. Ze schamen zich over het algemeen en denken vaak “ik ben toch een man, ik zou me moeten kunnen verweren”. Ze voelen daarbij schuld en schaamte.

Op fysiologisch vlak kunnen er ook verschillende reacties ontstaan. Bij zedendelicten is het zo dat er een fysiologische ‘positieve’ reactie kan ontstaan. Bijvoorbeeld dat het lichaam seksuele opwinding kan ervaren zonder dat een persoon dat zelf wil. Een persoon met een penis kan bijvoorbeeld een erectie krijgen tijdens seksueel geweld, ongeacht of die persoon dat wel of niet wil. Dit leidt heel vaak tot verwarring en intern conflict bij het slachtoffer. Slachtoffers kunnen door onbedoelde, ongewilde lichamelijke opwinding denken dat ze zelf een aandeel hebben in wat hen ongewild is overkomen.”

Wanneer kunnen mensen hulp aanvragen als zij denken dat ze slachtoffer zijn geworden van seksueel geweld?  

“Slachtoffers van seksueel geweld hoeven niet per se aangifte te doen. Ze kunnen al hulp krijgen van Slachtofferhulp Nederland, Centra voor Seksueel Geweld en huisartsen.”

Wat kan een slachtoffer doen na seksueel geweld? Welke professionele hulp is er allemaal?

“Zoals benoemd, zijn er in Nederland een aantal instanties die kunnen helpen. Contact opnemen met een Centrum voor Seksueel Geweld of een huisarts is belangrijk, omdat er ook fysieke gevolgen, zoals soa’s kunnen zijn. Dit kan ook belangrijk zijn vanuit een strafrechtelijk perspectief. Bij een strafrechtelijk vervolg kunnen de sporen van het geweld als bewijslast dienen. Het is een logische reactie van slachtoffers dat ze zichzelf willen wassen omdat ze zich vies voelen, maar het is verstandig eerst contact met een arts of CSG op te nemen. 

Slachtofferhulp Nederland kan je daarnaast ook emotioneel, praktisch én juridisch ondersteunen. Medewerkers geven informatie over het vinden van recht en herstel. Zij kunnen informatie en steun bieden bij de verwerking en het regelen van praktische zaken als je schade hebt. Op juridisch vlak staan zij je bij aangifte en een eventueel strafproces met informatie en advies desgewenst bij.”

Wat kan er gedaan worden als er geen adequate hulp is voor slachtoffers op korte termijn?  

“Slachtofferhulp Nederland kan mensen helpen wanneer ze voor dichte deuren staan. Het is wel eens voorgekomen dat slachtoffers moeite ondervonden bij het doen van aangifte. Slachtofferhulp Nederland ondersteunt slachtoffers bij een bezwaar maken wanneer de politie weigert een aangifte op te nemen.

Wanneer slachtoffers uit de LHBT+ gemeenschap zich niet serieus genomen voelen worden door politie of daar bang voor zijn, dan kunnen zij ook contact opnemen met de afdeling Roze in Blauw van politie, waar agenten uit de LHBT+ gemeenschap actief zijn.”

Welke rol speelt victim blaming op het welzijn en herstel van een slachtoffer?

Victim blaming, waarbij omstanders het slachtoffer de schuld geven van wat er is gebeurd, is een vorm van “secundaire victimisatie”. Dit betekent dat iemand opnieuw slachtoffer wordt door de houding of werkwijze van anderen nadat de persoon al slachtoffer is geweest van een ongeluk of misdrijf. Wanneer instanties slachtoffers niet goed te woord staan, niet respectvol bejegenen of lacherig doen, is dat ook een vorm van secundaire victimisatie. Dit belemmert het herstel.

Victim blaming ontstaat wanneer het slachtoffer zelf verantwoordelijk wordt gehouden voor hetgeen wat die persoon heeft meegemaakt. “Je had ook wel een kort rokje aan”, “Waarom heb je niet op je drankje gelet?”, “Je hebt zelf afgesproken met die persoon!”, “Je had ook geen naaktfoto’s moeten maken” zijn enkele voorbeelden van de uitspraken die slachtoffers kunnen horen.

De gevolgen hiervan is dat een slachtoffer zich niet gehoord of niet (h)erkend voelt. Daarnaast kan het psychische of lichamelijke klachten veroorzaken of verergeren. Dit staat het herstel weer in de weg. Ook kan het zelfvertrouwen van het slachtoffer en het vertrouwen in de omgeving, het rechtssysteem, zorgstelsel en de mensheid in geheel afnemen.”

Het woord ‘slachtoffer’ kan ook bepaalde gevoelens bij mensen opwekken. Hoe wordt hier tegenaan gekeken?

“Er is een aandeel mensen dat niet wil erkennen dat ze iets ingrijpends hebben meegemaakt, omdat ze zichzelf niet als slachtoffer willen zien. Ook al willen deze mensen zichzelf niet identificeren als een slachtoffer en denken of vinden ze dat ze het alleen moeten oplossen, is het van essentie dat ze hulp zoeken en krijgen. Het gaat vooral over het vinden van iemands recht en iemands herstel. Misschien voel je je niet een slachtoffer, maar niemand mag jouw grenzen overschrijden op wat voor manier dan ook.”

Heb jij onlangs een ingrijpende gebeurtenis meegemaakt? Neem dan contact op met een van de bovengenoemde instanties. Wat jou is overkomen, had nooit mogen gebeuren.  

Over de auteur(s)

Rocher

Rocher

Schrijf mee

Wil jij helpen met het creëren van leuke content voor en door LHBT+? Bekijk hieronder onze vacatures.

Voorbinddiscours

Gastredacteur Laurie schrijft over het imago van de voorbinddildo nu en hoe dat door de eeuwen heen is veranderd.

Community

De Finishlijn: Drag Race Holland Review – Aflevering 5

Welkom bij De Finishlijn! De wekelijkse rubriek van Expreszo.nl waar de redactie het nieuwste seizoen van Drag Race Holland bespreekt. De redactie kijkt naar de verschillende challenges, de prestaties van de deelnemers en welke queens elke week de finishlijn halen en welke niet. Deze week blikt gastredacteur Sem Zweekhorst terug op de theatrale shenanigans uit de vijfde aflevering. Let op: deze review bevat spoilers.

Lees verder »