Waar in Nederland af-en-toe demonstreren vrij vanzelfsprekend is, is dat op andere plekken heel anders. In deze serie stellen we je aan activisten uit andere Europese landen voor. Deze week zijn dat Anna en Vira, de oprichters van de Oekraïense organisatie Sphere die opkomt voor de rechten van queer mensen en vrouwen.
De situatie voor queer mensen in Oekraïne verschilt met die in Nederland. Zichtbaarheid van de community groeit veel de laatste jaren. De equality march had in 2019 zes- tot achtduizend deelnemers en de eerste Pride in Charkov ruim drieduizend. De grotere zichtbaarheid heeft als effect dat de tegenstand ook zichtbaarder wordt. Radicaal-rechtse groepen zijn zeer agressief. In 2019 werden er 369 zaken van discriminatie of geweld tegen LHBTQIA+’ers gemeld en anti-queer uitspraken op televisie of door politici zijn niet meer dan ‘normaal’.
Voor mijn gesprekspartners zijn die cijfers dagelijkse kost. Via Zoom spreek ik met twee activisten uit Oekraïne en tolk Olga. Anna Sharyhina en Vira Cherygina zijn de oprichters van Sphere. Een organisatie die opkomt voor LHBTQIA+-personen en vrouwen en hen een veilige plek biedt. De organisatie en Anna en Vira zelf werd de afgelopen jaren meerdere keren slachtoffer van geweld. Tegenstanders plasten tegen de muren van hun gebouw, besmeurden deze met ontlasting of dierenbloed en sloegen ruiten in. Toen Sphere de eerste Pride in hun stad Charkov organiseerde, deed zelfs de politie mee aan het schreeuwen van homofobe leuzen en geweld. Sphere doet voor alles aangifte, maar er is nog nooit iemand ter verantwoording geroepen.
“Anna, were you born being an activist?”
“I was not born to be an activist, I was forced to be one.” Anna legt uit dat wanneer zij gelijk wil zijn aan ieder ander, er geen andere weg was om haar leven te leiden. Voor haar werk als activist was ze HR-manager bij een bedrijf, toen ze zichzelf vragen begon te stellen over zichzelf en de wereld waarin ze leeft. Vragen als: ‘Moet ik mijn leven onder een man leven omdat ik vrouw ben?’ en ‘Leef ik mijn eigen leven?’ Op internet leerde ze over deze onderwerpen en begreep ze beter waar deze vragen vandaan komen. Die dingen leren ze niet op school in Oekraïne. “I didn’t know I was unknowing”.
Mobiliseren en organiseren
Als we praten over wat het belangrijkste is aan het werk dat ze verrichten kun je dat eigenlijk samenvatten als het mobiliseren van mensen. Er zijn mensen die zich willen uitspreken en strijdbaar zijn. Anna en Vira zorgen ervoor dat ze samenkomen. Anna vertelt over haar tijd voordat ze activist was. “You do speak to people who want to change our situation but nobody will be the first and go on their own. If you mobilize people you will go first, but together.” Dit herken ik bij mijzelf en mensen om mij heen. We vinden iets wel erg, maar uit jezelf loopt niet iedereen de straat op. Het zijn mensen als Anna en Vira die zorgen dat iedereen de barricades op kan.
Kharkiv Pride
Sphere biedt een veilige plek voor LHBTQIA+’ers en vrouwen, dit doen ze bijvoorbeeld door hen letterlijk een fysieke ontmoetingsplek te geven in hun gebouw. Een andere plek waar ze mensen samenbrengen is de Kharkiv Pride. Die werd door Anna en Vira georganiseerd en bracht veel teweeg. Dat Pride echt protest is in Oekraïne werd duidelijk door de tegendemonstratie, waarin tegendemonstranten deelnemers met eieren bekogelden en sommige deelnemers aanvielen. De politie slaagde er niet in iedereen veilig te houden. Maar de eerste Pride staat. Als ik Vira vraag naar haar favoriete Pride moment antwoordt ze: “The day after, when everything worked out well and nobody got seriously injured”. Bij veel bezoekers van Prides in Nederlandse steden zal dit waarschijnlijk het laatste moment zijn dat ze als favoriet bestempelen, omdat we hier het privilege hebben om onszelf kogellam te drinken en de volgende dag brak te zijn.
Amnesty
Amnesty is een mensenrechtenorganisatie die actief is in meer dan 150 landen wereldwijd. De organisatie maakt een vuist tegen onrecht. Zo krijgen ze bijvoorbeeld mensen vrij die gevangen genomen zijn omdat ze vreedzaam protesteerden of zorgen ze ervoor dat er wetten worden gewijzigd. Dit doen ze allemaal door het voeren van campagne, bijvoorbeeld door het schrijven van duizenden brieven naar overheden. Via Amnesty kwamen we in contact met Anna en Vira. Via hen kun je de autoriteiten van Oekraïne oproepen om de mensen die Sphere aanvallen te vervolgen. Voor meer informatie daarover kun je hier klikken.
Over de auteur(s)
