Voor de boekenliefhebbers onder ons is het nieuwe jaar een goed moment om je boekenkast aan te vullen en je favoriete boeken te delen. Of om je omgeving een niet-zo-stiekem duwtje in de goede richting te geven om zich in te gaan lezen en meer te leren.
Hier is een lijstje van 7 (en meer) non-fictie boeken voor, door en over trans personen die je moét lezen.
1. Welkom bij de club – Thomas van der Meer
Op komische wijze weet Thomas niet alleen zijn ervaringen te delen over hoe het is om in transitie te gaan, maar vooral over de reacties daarop. Hoewel hij al sinds jongs af aan wist dat hij geen meisje was, is het niet voor iedereen zo simpel te begrijpen. Bijvoorbeeld voor collega’s op zijn oude werk, die duidelijk laten merken hoe ingewikkeld het allemaal is. Maar ook op zijn nieuwe werk, waar hij niet uit de kast is, roept het thema genoeg op en zijn de meningen erg ongezout en ongepast.
Hoewel de toon van het boek luchtig en speels is, is het boek me bijgebleven en heb ik het meerdere keren aangeraden aan vrienden. De pijnlijke, herkenbare, grappige én cruciale momenten die je tegenkomt wanneer je in transitie gaat zijn allemaal in het boek meegenomen. Ik noem het boek dan ook niet voor niets als eerste: deze moet je op je leeslijst zetten.
Je kunt ‘Welkom bij de Club’ vinden in je favoriete boekhandel, of bestel het online, bijvoorbeeld via Savannah Bay.
2. The Appendix: Transmasculine Joy in a Transphobic Culture – Liam Konemann
Ben je geen grote boekenliefhebber, zoek je naar een boek voor in de trein of moet je nog snel je reading challenge van 2024 halen? Dit essayboekje van Liam Konemann is misschien klein in omvang, maar groot van inhoud. Sinds 2019 is hij bezig geweest met het verzamelen van transfobe interacties waar hij in het dagelijks leven tegenaan loopt, van koffieautomaatgesprekken tot media-uitingen op televisie. Hoewel het de gang van zaken in het Verenigd Koninkrijk beschrijft, zijn er veel overeenkomsten te vinden met Nederland.
Het boek staat vol met dubbelzinnigheid: de kracht die verborgen zit in transmasculiniteit, maar die tegelijkertijd in contrast staat met de transfobische maatschappij waar we ons in bevinden. Ook de opmerkingen die misschien ó zo goed bedoeld zijn maar vaak een vervelende nasmaak achterlaten komen aan bod. Liam beschrijft op een persoonlijke maar maatschappijkritische toon zijn ervaringen en zet je tijdens en na het lezen aan het denken.
Je kunt ‘The Appendix’ vinden in je favoriete boekhandel, of bestel het online, bijvoorbeeld via Savannah Bay.
3. Situatie gewijzigd – Patricia van Laerhoven
Partner van, en dan? In ‘Situatie gewijzigd’ beschrijft Patricia aan de hand van herinneringen samen met haar partner Kim hoe het is om dichtbij te staan als je partner in transitie treedt. Ze beschrijft welke invloed dit heeft op de relatie, en hoe pijnlijk dit soms is. Van het stiekem omkleden in Patricia haar kleding tot samen naar gespreksgroepen van Transvisie, de “twaalf apostelen” – zoals Kim ze zelf noemt – die een deskundigenverklaring kunnen uitschrijven om je geslacht te wijzigen in de BRP (basisregistratie personen), tot de onzekerheden die opkomen als je niet meer altijd het mooiste meisje van het bal bent.
Het kan ook confronterend zijn, maar Patricia schrijft dan ook niet voor niks: “Liever een vrouw met een kras dan een diepongelukkige man”. Het glas is voor haar halfvol, ondanks de tegenslagen.
Je kunt ‘Situatie Gewijzigd’ vinden als boek, E-book of luisterboek via patriciavanlaerhoven.nl of in een select aantal boekhandels.
4. FAQ Gender – Thorn de Vries en Mandy Woelkens
De ondertitel van het boek beschrijft precies waar het over gaat: antwoorden op veelgestelde vragen als je iemand bent of kent die non-binair is. Want hoe zit het met voornaamwoorden? Of hoe werkt het als je partner uit de kast komt? Voor iedereen die zelf trans is, biedt dit boek weinig inzichten. Maar voor vrienden, familie of partners voor wie trans zijn nieuw(er) is, biedt dit boek een perfecte crash course over wat het betekent om non-binair te zijn en hoe je om kunt gaan met iemand die non-binair is. En ook als je twijfelt of je misschien trans bent, helpt dit boek je op weg in de wereld van gender.
Het hoofdstuk over seks, wat best wat bladzijden van dit dunne boekje beslaat, past niet helemaal bij de rest van het boek. Hoewel begrijpelijk (de vraag komt immers vaak op), was het voor mij te uitgebreid en niet het meest belangrijke onderwerp wat mijn omgeving zou moeten weten om te begrijpen wat het betekent om trans te zijn. Maar dit weegt niet op tegen wat het boek wél biedt. Zo kwam ik het boek laatst tegen op de wc bij vrienden: het perfecte lees-jezelf-in boek binnen een (queer!) huishouden.
Je kunt ‘FAQ Gender’ vinden in je favoriete boekhandel, of bestel het online, bijvoorbeeld via Savannah Bay. Of bestel de Engelse uitgave voor je internationale vrienden/familie/partner.
5. Antiboy – Valentijn Hoogenkamp
Soms blader ik door ‘Antiboy’ heen, lees ik de fragmenten die ik heb gemarkeerd en word ik er weer aan herinnerd dat het oké is om niet alle antwoorden te hebben. ‘Antiboy’ toont op een poëtische manier losse flarden van herinneringen van Valentijn, die samenkomen tot een geheel. Dit vormt samen een duidelijk verhaal over gender en het vinden van identiteit binnen een binaire maatschappij.
Een van deze fragmenten is me bijgebleven. Als ik het nu weer lees, besef ik me hoe iets dat zo kwetsbaar is, zo mooi en duidelijk op papier is gezet. Ik hoef het boek niet open te slaan om me te herinneren wat er stond. “’En bij gesprekken in het ziekenhuis werd me steeds verteld wat de meeste vrouwen in mijn situatie zouden doen,’ zeg ik. ‘Ik wilde steeds over mijn schouder kijken of die vrouw soms achter me stond.’ ‘Want je voelt je geen vrouw?’ ‘Ik dacht dat vrouwelijkheid iets was om onder de knie te krijgen.’”
Je kunt ‘Antiboy’ vinden in je favoriete boekhandel, of bestel het online, bijvoorbeeld via Savannah Bay.
6. The Transgender Issue – Shon Faye
Zeker niet het meest luchtige boek in dit lijstje, maar juist voor de maatschappijkritische lezers onder ons mocht deze niet ontbreken. In dit boek onderzoekt Shon de ‘transgenderkwestie’ waar het Verenigd Koninkrijk tegenaan loopt.
Van het werkleven tot transgender zorg, en van queer gemeenschappen tot familierelaties, niets is veilig voor het kritische oog van Shon die alle punten weet te verbinden met elkaar. Het boek kan gelezen worden als manifest dat oproept tot radicale verandering van onze kijk op gender.
Je kunt ‘The Transgender Issue’ vinden in je favoriete boekhandel, of bestel het online, bijvoorbeeld via bol.com.
7. Who’s afraid of Gender? – Judith Butler
Ik moet eerlijk opbiechten: ik heb dit boek nog niet gelezen dus veel kan ik er nog niet over verklappen. Wat ik wel kan zeggen: Judith Butler is een pionier op het gebied van gender en weet als geen ander hoe gender in elkaar steekt vanuit zowel wetenschappelijk als persoonlijk perspectief. Hen is grondlegger van de stelling dat gender een sociaal construct is en schreef al meerdere boeken. In hun nieuwste boek beschrijft Judith hoe het kan dat de genderideologie vanuit rechtse bewegingen wordt aangevallen en toont het wat er speelt in het debat rondom gender. De belangrijkste boodschap? Radicale gelijkheid is niet beangstigend, maar biedt een krachtig tegenbeeld tegen radicaal-rechts.
Je kunt ‘Wie is er bang voor gender?’ vinden in je favoriete boekhandel, of bestel het online, bijvoorbeeld via Athenaeum. Of bestel de Engelse uitgave voor je internationale vrienden/familie/partner.
Nog meer inspiratie?
Nog niet helemaal overtuigd van het lijstje boeken dat hierboven staat? De Expreszo redactie reviewde eerder al een aantal boeken die je misschien wel wat lijken. Zo schreef Robin waarom iedereen ‘Pageboy’ van Elliot Page moet lezen, interviewde Joey niemand minder dan Haroon Ali over zijn boek ‘Spectrum’ en vertelde Feline over het boek Queer Icons: LHBTI+ iconen van A tot Z. Sta je zelf voor de klas? Dan kan ook nog het GenderDoeBoek je heel veel brengen, schrijft Jamie. Wil je graag samen boeken lezen? Je kan ook deelnemen aan de GenderBenderBoekenClub, georganiseerd door TRANS Magazine en Savannah Bay.
Minder geld te besteden? Er zijn natuurlijk ook genoeg gratis of budget-vriendelijke opties om te lezen. Veel essays en korte boeken kun je online als pdf vinden: lees bijvoorbeeld Beyond the Gender Binary van Alok Vaid-Menon. Voor de wetenschappers onder ons is Gender Trouble van Judith Butler online beschikbaar, lees zoveel essays en betogen als je zelf wilt in Nonbinary: Memoirs of Gender and Identity en leer meer terwijl je Understanding Gender Beyond the Binaries leest van de YP Foundation. Neem ook eens een kijkje op de website van TransReads: een online collectie van literatuur door, voor en over transgender personen en trans culture. Of ga op zoek naar je favoriete trans luisterboeken, te vinden via je favoriete podcast-app, of word lid van de bibliotheek. Kortom: meer dan genoeg opties voor jezelf of voor je naasten!
Over de auteur(s)
