Disclaimer: mijn hart gaat nog steeds altijd wat sneller kloppen als Rachel Weisz in een film zit. In deze film draagt ze kniehoge laarzen en een ooglapje. Objectieve journalistiek wederom niet gegarandeerd.
Nadat de eerdere films van regisseur Yorgos Lanthimos steeds in de prijzen gevallen zijn, komt het succes van The Favourite ook niet geheel onverwachts. En terecht. Lanthimos’ films kun je beschouwen als bevreemdende analyses van het menselijk gedrag. Door alle absurditeiten ervan uit te vergroten, creëert hij een pijnlijke confrontatie met de ongemakken en strubbelingen van ons bestaan. Het is geen confrontatie met de nare dingen die ons overkomen, maar juist met de dingen die we zelf veroorzaken.
“In The Favourite verkent Lanthimos de rauwe randjes van persoonlijke relaties en de sociale obsessie met macht.”
Zo ook in The Favourite. Het verhaal en de personages zijn losjes gebaseerd op de geschiedenis. Koningin Anna Stuart – hier gespeeld door Olivia Colman (Broadchurch, The Lobster) – staat centraal in het plot. Zij regeerde aan het begin van de achttiende eeuw over Engeland. De echte Queen Anne kwakkelde, net als in de film, met haar gezondheid. Ze slaagde er daarnaast niet in een troonopvolger voort te brengen. Anne schijnt erg beïnvloedbaar geweest te zijn en wordt vaak neergezet als een buikspreekpop, die zelf niet wist wat zich in haar koninkrijk afspeelde en maar deed wat haar verteld werd. Vandaag de dag wordt ook wel gedacht dat dit beeld deels is vertekend door het vrouwonvriendelijke klimaat destijds. Anne’s tijdgenoten verspreidden allerlei roddels om haar onbekwaamheid te onderstrepen. Eén van die roddels was dat Anne op vrouwen zou vallen. De speculatie dat Anne meer dan enkel vriendschappelijke banden onderhield met haar vertrouwelingen, Sarah Churchill of Marlborough (Rachel Weisz) en Abigail Masham (Emma Stone), wordt uitgebreid belicht in deze film.
Of Anne in werkelijkheid ook affaires heeft gehad met Sarah en Abigail, is nooit duidelijk geworden. Er is later wel een reeks ‘liefdesbrieven’ gevonden van Sarah en de koningin. Of het hierbij echt om een romantische relatie ging, of dat ze just gals being pals waren, staat niet helemaal vast. Wel noemenswaardig is dat het Sarah zelf was die het gerucht de wereld instuurde dat Anne met Abigail sliep. Nadat ze van haar plek was gestoten, maakte ze zelfs expliciet kenbaar dat Anne “geen genegenheid zou kunnen voelen voor iemand van het andere geslacht”. Een behoorlijk riskante zet, gezien zij geweten moet hebben dat het ook speculaties over haar eigen vroegere verhouding met Queen Anne zou aanwakkeren.
The Favourite verkent, langs de banden tussen Anne en haar hofdames, de rauwe randjes van persoonlijke relaties en de sociale obsessie met macht. Queen Anne is onzeker, emotioneel instabiel, en nauwelijks in staat om haar eigen beslissingen te nemen. Haar rots in de branding is Sarah. De twee delen kennen elkaar al sinds hun kindertijd en Sarah is de enige aan het hof die openlijk kritisch tegen Anne durft te zijn. Sarah is deels afhankelijk van Anne, aangezien de koningin altijd het laatste woord heeft. Maar de ambitieuze Sarah heeft een duidelijke politieke agenda en ze gebruikt haar persoonlijke relatie met Anne evengoed als middel om haar standpunten door te drukken.
De verhoudingen verschuiven wanneer Abigail aan het hof arriveert. De onschuldig ogende Abigail blijkt al snel ook niet helemaal zuiver op de graat te zijn. Ze weet op geniepige wijze steeds meer privileges te vergaren bij de koningin, tot ze zelfs de nieuwe favourite dreigt te worden. Queen Anne geniet er zichtbaar van dat ze hiermee een gevoelige snaar weet te raken bij Sarah en speelt met plezier op diens frustraties in. Wat volgt is een verrukkelijke mengeling van rancune, jaloezie en machtswellust. Het blijkt een strijd te worden die niemand echt wint, maar waarbij alle middelen – van chantage en seks tot vergif – worden ingezet.
Lanthimos houdt ons met The Favourite flink de spiegel voor. De kijker kan het gedrag in de film niet veroordelen zonder het ook te begrijpen. We zien ergens wel in dat het manipulatieve gedrag van de hoofdpersonen moreel verwerpelijk is, maar door de realistische portrettering van onderlinge relaties en wederzijdse afhankelijkheid laat de regisseur ons aan onszelf twijfelen. Zouden we het zelf in zo’n situatie wel beter hebben gedaan?
Ik kan nog lang doorgaan over specifieke scènes, de muziek of het camerawerk, maar het is een stuk leuker om zelf te gaan kijken. Oh, en vergeet daarbij de acteurs niet! Zowel Colman, Stone als Weisz zijn genomineerd voor Oscars. Kortom, koop een kaartje nu het nog kan!
Over de auteur(s)
