Deze week staat in het teken van de vrouw. Niet alleen was het Internationale Vrouwendag, ook vindt in Amsterdam de Women’s March plaats dit weekend. Vandaar dat Expreszo een feministische Frequently Asked Questions, oftewel een basiscursusje feminisme lanceert.
Wat is feminisme?
Feminisme definiëren is gevaarlijk. Er zijn namelijk veel verschillende stromingen binnen het feminisme en men vliegt elkaar constant in de haren over details. Laten we het daarom maar houden bij de betekenis van het woord.
Volgens de Dikke van Dale is feminisme “het streven naar een gelijkwaardige behandeling van vrouwen ten opzichte van mannen, met name op het maatschappelijke, economische en juridische vlak, en naar doorbreking van de traditionele rolpatronen”. En dan is er ook nog de (dunne) Beyoncé, om een iets aansprekendere bron te quoten, die in haar nummer ***Flawless de schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie citeerde en ‘de feminist’ als volgt definieerde: ““[a] person who believes in the social, political, and economic equality of the sexes.” Bottom line: feministes willen gelijkheid.
Wat is seksisme?
Veel mensen beweren dat die gelijkheid er allang is in de Westerse wereld van vandaag. Vrouwen streden tijdens de Eerste feministische golf (1870 – 1920) voor onder andere het vrouwenkiesrecht, en aan het begin van de Tweede golf (vanaf de jaren ’60) voor (evenredig) betaald werk en het recht op abortus. Op dit moment is er een Derde feministische golf gaande waarbij er niet meer zulke duidelijke strijdpunten kunnen worden aangewezen. Ook bestaan er allerlei bewegingen naast elkaar. Wat ze in elk geval gemeen hebben is een geniepige vijand, die ook in onze taal verwoven zit: seksisme.
Sommige mensen denken dat seksisme met seks te maken heeft, maar dat is niet het geval. Het stamt namelijk van het woord ‘sekse’, de biologische categorie waarbij mensen op basis van hun geslachtskenmerken worden ingedeeld, dus man of vrouw (of ertussenin: intersekse). Seksisme is het vellen van een waardeoordeel op grond van iemands sekse. Als je een vrouw die met veel mannen naar bed gaat een slet noemt bijvoorbeeld, terwijl je een man die datzelfde met veel vrouwen doet bewonderend een high-five geeft. Of als een kind valt en er wordt gezegd dat hij zich moet ‘vermannen’ omdat het een jongetje is, terwijl een meisje wel gewoon mag huilen.
Uiteindelijk kan seksisme tot discriminatie leiden, bijvoorbeeld als iemand geen vrouw als ‘timmerman’ wil, of geen man als ‘secretaresse’ aanneemt. Eigenlijk zijn de woorden ‘vermannen’, ‘timmerman’ en ‘secretaresse’ alleen al genoeg om te laten zien dat er verschillende verwachtingen bestaan van mannen en vrouwen in onze maatschappij.
“Hoge hakken waren ooit een symbool van ultieme mannelijkheid”
Wat is het verschil tussen sekse en gender?
De Franse filosofe Simone de Beauvoir is de oermoeder van wat uiteindelijk het begrip ‘gender’ zou worden. Zij schreef in haar wereldberoemde boek De Tweede Sekse het volgende: “Je wordt niet als vrouw geboren, je wordt tot vrouw gemaakt”. Gender is de rol die bij de sekses hoort, hoe iemand zich als een typische man, een typische vrouw, of iets daar tussenin gedraagt. Daar waar sekse een biologisch gegeven is, is gender cultureel bepaald. Sekse zit beneden, tussen je benen en gender zit boven, tussen je oren.
Het feit dat hoge hakken aan het Franse hof ooit het symbool van ultieme mannelijkheid waren laat bijvoorbeeld zien dat gender cultureel is bepaald.
Daarbij is er nog een onderscheid tussen genderidentiteit: in hoeverre je je een man, vrouw, of iets anders voelt en genderexpressie: in hoeverre je als man of vrouw overkomt. Een man kan zich bijvoorbeeld als vrouw kleden omdat hem dat een gevoel van vrijheid geeft (genderexpressie), terwijl hij zich 100% man blijft voelen (genderidentiteit).
Naast seksisme bestaat er ook het begrip genderisme: discriminatie vanwege iemands genderuitdrukking.
“Ook mannen strijden tegen stereotype denkbeelden waardoor ze nooit hun kwetsbaarheid mogen tonen”
Kan een man ook feminist zijn?
Ja, dat kan zeker. Ook veel mannen geloven in de sociale, politieke en economische gelijkheid tussen de sekses. Er bestaat een mannenemancipatiebeweging die zich inzet voor onder andere meer verlof voor kersverse vaders, tegen seksueel geweld en tegen stereotype denkbeelden waarin mannen altijd zelfverzekerd en onafhankelijk moeten zijn en nooit hun kwetsbaarheid mogen tonen.
Wat is intersectionaliteit?
Intersectionaliteit heeft te maken met verschillende vormen van onderdrukking. Het bestaat uit gelijktijdige aandacht voor al die vormen. Naast seksisme bestaat er ook racisme en homofobie. Veel zwarte vrouwen ondervinden dus dubbele discriminatie. Niet alleen hebben ze meer kans op bijvoorbeeld seksuele intimidatie vanwege hun sekse, ook worden ze eerder gediscrimineerd op de arbeidsmarkt vanwege hun huidskleur. Driedubbel pech als diegene dan ook nog eens lesbisch is.
Wat is “het patriarchaat”?
Een patriarchaat is een maatschappijvorm waarin vaders, of meer algemeen mannen, een dominante rol hebben. In onze maatschappij worden vrouwen niet meer op staande voet ontslagen als ze zwanger zijn (tenminste, niet openlijk), maar op de meeste machtige posities zitten nog altijd mannen.
Er bestaan ook matriarchaten, zoals aan de rand van China de Nakhi. Traditioneel gezien doen de vrouwen binnen deze etnische groep het meeste werk, en worden gezien als het hoofd van het gezin. Huizen worden van moeder op dochter doorgegeven. Zoals wij uitspraken doen als “ballen hebben” (moedig zijn) vergroten zij woorden door er ‘vrouw’ achter te zetten. De toevoeging van ‘mannelijk’ vermindert het woord juist. Zo krijg je dus ‘kei’ als je het woord ‘steen’ vrouwelijk maakt, terwijl het ‘kiezelsteentje’ wordt als je er ‘man’ achter zet.
Wat is een feminazi?
Een feminazi is een term bedacht door onzekere jongetjes die te lang bij hun moeder zijn blijven wonen. Vanuit een minderwaardigheidscomplex is bij hen de paranoïde fantasie ontstaan dat vrouwen het mannelijk geslachte zouden uitroeien als ze aan de macht zouden komen. Vandaar dat ze elke vrouw die zich uitspreekt tegen seksisme en daar niet lief genoeg bij lacht vergelijken met de daders van de holocaust.
DISCLAIMER: De informatie in deze FAQ is met de grootste zorg samengesteld op basis van onze kennis en ervaring. Toch kunnen er subjectieve elementen in geslopen zijn. De informatie is dan ook juridisch niet bindend.
Over de auteur(s)
