Voor november 2021 werd er nog niet eerder in Nederland een bundel gepubliceerd die queer en feministische gedichten en spoken word centraal stelde. Daar bracht het collectief Unwanted Words verandering in met de publicatie van de Queer & Feminist Poetry Anthology. Unwanted Words is een collectief van vele eersten. Opgericht in 2018 is het het eerste platform dat een podium biedt aan BIPOC (Black people, Indigenous peoples and People of Color) LHBTQIA+-dichters en spoken word artiesten door middel van het organiseren van Queer Poetry Nights. Maar dat is niet het enige. Zo organiseerden ze in 2020 de eerste Queer & Feminist Poetry Awards en voegen ze daar nu een fysieke bundel aan toe. Er staan maar liefst vijftig bijdragen van mensen uit de BIPOC en LHBTQIA+-gemeenschap in, geschreven in zowel Engels als Nederlands.
De bundel opent met een prachtig voorwoord van oprichter Luis Bracamontes waarin hij een wens en intentie meegeeft:
‘This anthology is a love letter to our community. Made for us, by us [..] We intend this to be a book that calls upon you to sit together from time to time to connect to a source of pure queer love and community when you need it the most. A safer textual space.’
In een literair landschap waar grote uitgeverijen een poortwachtersfunctie hebben en bepalen wat er wordt gepubliceerd (en dus gelezen), is het een verademing dat deze bundel eindelijk bestaat. En dat het niet draait om grote gevestigde namen, maar om de mensen uit onze gemeenschap. Dat een queer collectief onmisbaar is in het literaire landschap blijkt uit de content warnings die Unwanted Words bij bepaalde teksten of gedichten plaatst om hun lezers te attenderen op onderwerpen als (seksueel) geweld, zelfdoding of genocide. En dat is nodig, want veel teksten in de bundel gaan over trauma. Terwijl ik het las, moest ik een aantal keer stoppen met lezen, omdat mijn eigen traumatische ervaringen de kop opstaken. Het zette me meteen aan het denken: zoveel van wat BIPOC en queer mensen meemaken is traumatisch. Leven in een witte cisheteronormatieve wereld is traumatisch.
Als er een ding is dat deze bundel bewijst, is het wel dat schrijven over deze ervaringen een manier geeft om ermee om te gaan. Tegelijkertijd is het ook een manier om onze ervaringen vast te leggen. Schrijven is een solitaire bezigheid, iets wat we alleen doen, maar wanneer al die schrijfsels gebundeld zijn, zijn de trauma’s die onze gemeenschap aangedaan worden niet meer abstract, maar levend. Met de publicatie van deze anthologie zijn ze zichtbaar en vastgelegd. Sterker nog, in het schrijven en lezen van deze bundel zijn we solidair met elkaar. Een getuige van de dingen die we meemaken.
Je zou je kunnen afvragen of het wel zo’n positief effect heeft om zulke traumatische ervaringen vast te leggen. Verbinden we daardoor niet trauma aan onze gemeenschap? Ik denk van niet. Trauma definieert ons niet, maar het heeft wel invloed op hoe we de wereld ervaren. Alleen al om die reden verdient dat een podium.
Er waren veel bijdragen die me raakten. De eerste was van Ari Ralph, die schreef over hoe trauma door genocide van generatie op generatie wordt doorgegeven:
‘Three generations of “genetic depression” of “chemical imbalances’’. This trauma has disguised itself within psychological terms, taking away the power of its original conception. Taking away the power to name our struggle, name the consequences that was brought forward by this struggle, making us believe that this can be medicated away, that this is temporary rather than a lasting side effect of genocide.’
Ari laat hiermee zien dat de onderkenning van de traumatische intergenerationele ervaringen van genocide een probleem vormt. Dat symptomen geen oorzaken zijn. En dat het ‘oplossen’ van de symptomen de oorzaken niet oplossen, noch zouden we dat moeten willen. Ari’s stuk deed bij mij de vraag oproepen: wat doen we collectief om te zorgen voor mensen met intergenerationeel trauma?
Een gedicht waarin ik me kon herkennen was ‘Paradoxical’ van Félice Weiffenbach:
I’ve started drinking amaretto at 3 in the afternoon
Dancing in the streets when the song demands it
Kissing my straight friends because they’re questioning
Want to see what it’s like with a woman
I don’t believe in gender, but I can’t object
Perceive me as you want
I’ll be just right for me
Let me have my fun and spoil it too
‘Perceive me as you want / I’ll be just right for me’ zijn woorden die me lang bij zullen blijven. Wanneer er een wens is om niet gelezen of geïnterpreteerd te worden als een bepaald gender, zijn woorden als deze een fijn mantra om tegen jezelf te kunnen zeggen.
Een stuk van Hasan Gök weerspiegelde mijmeringen die ik al een tijdje heb over de invloed van digitale communicatie op relaties:
‘We steken wateren over met onze vingertoppen, maar de liefde? Die betuigen we in codes, in schermtekst. Verstoppen onleesbare berichten in hartjes. Rangschikken emoties en stiltes in wederkerigheid. Verpakken het organische in mechanische pixels en wachten een digitale eeuwigheid.’
Het is interessant om te bedenken hoeveel van onze communicatie tegenwoordig digitaal verloopt. Wat is de verhouding real life communicatie versus digitale communicatie? En waar gaat dat heen in de toekomst?
Een gedicht dat dwars door me heen sneed was ‘Thuis’ van Freddie Lian:
Ik probeer niet te laten merken
hoeveel pijn het doet
De pijn van goede bedoelingen drukt mijn ribben bij elkaar
Want jij hebt hem en jij hebt haar
en ik heb niemand daar
Waar jullie het thuis noemen
Waar is thuis als thuis geen thuis meer is? Freddie Lian weet dat zware en eenzame verdriet op simpele maar treffende wijze te vangen in een gedicht.
De kracht van Majk Mirkovics eigenzinnigheid en verzet kwam tot leven tijdens het lezen van het gedicht “M/F/X”:
I’ll tell you
how M stands for migrant, misrepresented, marginalised
I’ll tell you
how F stands for failed, fabulous, fuck off
I’ll tell you
how X stands for xtraordinary, xperienced, xtravagant
and how do you identify?
Een zin die vaak weerklinkt binnen het feminisme is ‘the personal is political.’ Dat sentiment is wat in deze verhalen weerklinkt. Ze schijnen licht op de prachtige, opstandige, moeilijke, zou-niet-anders-willen ervaringen van BIPOC en queer zijn.
Benieuwd naar alle bijdragen van de Queer & Feminist Poetry Anthology? Je kan het boek bestellen via je lokale boekhandel of online!
Over de auteur(s)
