‘De nieuwe l’Homo is uit en gaat nu over meer dan alleen homo’s.’ Lees ik tijdens mijn ochtend-insta-scroll-routine. “Wat tof, die ga ik halen als ik boodschappen heb gedaan.” Ik kleed me aan, maak een boodschappenlijstje en loop richting de supermarkt. Mijn gedachtes zijn totaal niet meer bij het boodschappen doen. Ik denk aan hoe leuk het is dat er nu een blad in de winkel ligt met daarin verhalen die ik zal herkennen, foto’s van mooie mensen, interviews met vrienden, hoopgevende levensverhalen en nog veel meer. Snel betalen en met een grote lach naar de boekenwinkel.
Het is even zoeken, want met mijn 1.61 staat het blad niet bepaald op ooghoogte, maar ik zie hem staan en pak hem uit het schap. Een warm, gelukkig gevoel stroomt door mijn lichaam. Ik lach mezelf een beetje uit, het is maar waar je gelukkig van wordt. De nieuwe Flow is trouwens uit, die gaat natuurlijk ook mee naar huis. Het is een mooie dag. Ik loop naar de kassa, en dan voel ik de zenuwen ineens door mijn lijf gieren. Mijn gedachten slaan op hol. “Dit blad is toch alleen voor vrouwen, is het niet gek dat ik dit koop?” “Een homoblad, is dat niet wat overdreven?” “Straks weten ze alles van me.” “Die vrouw achter de kassa zal ook wel denken…”
Ik leg de twee tijdschriften op de toonbank en een gevoel van schaamte kruipt vanuit mijn tenen omhoog. “Is het een cadeautje?”, vraagt de vrouw vriendelijk. Even wil ik zeggen van wel, ik laat namelijk altijd alles voor mezelf inpakken. Maar ik zeg nee. Ik moet dit gevoel van schaamte doorbreken. Ik schaam me namelijk voor mezelf.
Wat is schaamte?
De situatie bleef dagen door mijn hoofd spoken. Ik begreep echt niet waar dit gevoel van schaamte vandaan kwam. De tijd van schaamte over mijn identiteit was ik inmiddels toch wel gepasseerd? Gevoel mag er altijd zijn en daar heb je geen controle over, maar dit? Ik besluit wat onderzoek te doen. Waarom schamen mensen zich? Waarom schaam ik me als ik een leuk tijdschrift ga kopen? Wat is schaamte eigenlijk?
“Schaamte is een onaangename psychosociale emotie ten aanzien van het afwijken van de eigen normen (aantasting van eergevoel of trots), en/of de normen van anderen (in verband met de angst om misprezen of niet meer geaccepteerd te worden). Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen.”
Je voelt je dus beschaamd zodra je afwijkt, of zelfs maar denkt dat je afwijkt, van de normen in jouw omgeving. Dit in combinatie met de angst om niet geaccepteerd te worden, is een angst die ik vaker heb ervaren en ook regelmatig hoor van LHBT+ personen. Misschien ben ik inderdaad nog steeds bang om niet geaccepteerd te worden. Heb ik de acceptatie van de kassamedewerker nodig? Nee, en toch voel ik schaamte tegenover haar.
Waarom schamen mensen zich?
Je wordt niet geboren met een schaamtegevoel. De manier waarop mensen met jou omgaan als kind heeft veel invloed op je schaamtegevoel als je ouder bent. Krijg je veel positieve aandacht, complimentjes en mag je ontdekken zonder dat je daar kritiek op krijgt, dan zal je je minder snel schamen. Wanneer je vaak hoort dat je iets niet mag doen, omdat het raar is of als mensen je op jonge leeftijd steeds vertellen dat je normaal moet doen dan is dat kans groter dat je je later zal schamen voor jezelf.
Schaamte binnen de LHBT+
Wetenschappelijk onderzoek over waarom je je als homo, bi, trans of andere LHBT+ groep schaamt, heb ik nog niet kunnen vinden. Maar ik heb wel een hypothese. Schaamte komt dus voort uit de gedachte dat je je moet houden aan de norm. Als je daar van afwijkt, is dat gek en kan je een gevoel van verlegenheid of ongemak ervaren. Homo of trans zijn is – helaas – niet de norm. Zelfs aan kleutermeisjes wordt vaak gevraagd of ze al een vriendje hebben en aan jongetjes andersom. Deze vragen lijken onschuldig, maar zo leer je al op jonge leeftijd dat je interesse moet hebben in het andere geslacht.
Ook in kinderseries en films komen voornamelijk heteroseksuele relaties voor. Het argument dat hier vaak wordt gebruikt, is dat kinderen het toch niet zullen snappen als er twee vrouwen of twee mannen verliefd op elkaar zijn. Gelukkig begrijpen kinderen het wel als er een vrouw verliefd wordt op een bij.
Niet alleen het geslacht waar je op valt wordt bepaald, ook op de manier waarop je je kleedt en gedraagt wordt beïnvloed door de maatschappij. Jongens die het leuk vinden om met poppen te spelen, zich verkleden als prinses of huilen als ze vallen, worden vreemd aangekeken. “Verman jezelf.” “Dat is voor meisjes.” “Die wordt later vast een homo.” Hetzelfde geldt voor meisjes. Speelt ze graag met auto’s en klimt ze in bomen? Dan is ze niet gewoon een meisje met lef, maar een tomboy. Er bestaan gelukkig veel ouders die hun kinderen gewoon laten ontdekken en opmerkingen als “maar zijn jullie niet bang dat hij homo wordt?” kunnen negeren.
Het is niet erg om je te schamen
Mijn eigen schaamte bij het kopen van een l’Homo kwam, denk ik, vooral voort uit de angst om niet te worden gezien als man. En misschien wil ik ook niet als ‘anders’ gezien worden, ondanks dat ik het zelf niet ‘anders’ vind als iemand LHBT+ is. Mijn onderbewuste heeft geleerd zich te schamen en hoe rationeel ik ook kan denken, een gevoel kan ik niet onderdrukken en zal ik moeten accepteren.
Ik wil graag meegeven dat schaamte normaal is en je je daar absoluut niet voor hoeft te schamen.
Over de auteur(s)
