Een paar jaar geleden kondigde HEMA aan alleen nog genderneutrale kinderkleding te verkopen en struikelden veel klanten over deze keuze. Door velen werd dit als onzinnig beschouwd, terwijl anderen het juist aanmoedigden. Uiteindelijk bleek het neer te komen op het simpelweg verwijderen van de labels ‘jongen’ en ‘meisje’ in de kleding en de communicatie in de winkels. Dit lijkt een kleine verandering, maar hoeveel invloed heeft deze stereotypering daadwerkelijk op ons?
In de foto’s binnen het project The Pink and Blue Project geeft JeongMee Yoon sinds 2005 weer hoe stereotypering op basis van gender al op jonge leeftijd plaatsvindt. De serie bestaat uit verschillende foto’s waarop jonge kinderen te zien zijn in hun kamer. Om hen heen ligt al hun kleding en speelgoed verspreid over de vloer en aan de muren. Yoon heeft een aantal meiden gefotografeerd met allemaal roze spullen en jongens in overwegend blauwe kamers.
Op de foto hieronder zie je Jake, met al zijn kleding en speelgoed om hem heen. Wat opvalt is dat hij is omringt door blauw, een kleur die getypeerd wordt als een jongensachtige kleur. Jake is zelf hoogstens een paar jaar oud. De kans is daarom klein dat hij zijn spullen zelf gekozen heeft. Yoon vraagt zich met deze fotoserie af of kinderen al van jongs af aan een voorkeur hebben voor een bepaalde kleur, of dat deze voorkeur wordt aangeleerd door de omgeving. Haar vijfjarige dochter wilde namelijk alleen nog maar spullen in het roze en dat zette Yoon aan het denken. Het riep bij haar de vraag op: Hoe kan het dat meiden over de hele wereld roze zo interessant en mooi vinden?
Dat we roze als vrouwelijk en blauw als mannelijk beschouwen is helemaal niet zo traditioneel bepaald als we nu vaak denken. Tot de Tweede Wereldoorlog was dat anders. Roze werd gezien als een krachtige kleur; typisch iets voor jongens dus. Blauw daarentegen was een zachte, lieve kleur, die meer paste bij meiden. In het werk De brieflezende vrouw van Johannes Vermeer uit 1663 zien we een vrouw in een blauwe jurk. Andere vrouwen in schilderijen van Johannes Vermeer, zoals in Het meisje met de parel en Het melkmeisje, dragen ook deze blauwe kleur.
Pas na de Tweede Wereldoorlog veranderden deze associaties met kleuren. Er was namelijk een economisch voordeel uit te halen. Door de standaarden om te gooien, zouden alle gezinnen opnieuw kleding moeten kopen. Dit gaf de winkels de mogelijkheid om er weer bovenop te kopen. Deze verschuiving is ook te zien in de mainstream cultuur. Eerdere Disney-prinsessen, zoals Sneeuwwitje, Assepoester en ook Alice (uit Alice in Wonderland) dragen blauwe kleuren. In de jaren ’50 van de vorige eeuw is te zien dat dit verandert. Dan komen personages als Doornroosje en Ariël (uit De klein zeemeermin) in beeld, die roze jurken dragen. Nu is dat echter wel anders en zien we dat prinsessen uiteenlopende kleuren dragen.
Een andere kunstenaar die zich ook focust op genderstereotypering is Sarah Maple. Deze Britse kunstenares maakt schilderijen en foto’s waarin ze vrouwelijkheid centraal stelt. In een van haar fotoreeksen gebruikt ze prinsessen uit Disney-films als hoofdpersonen. Zij vertolken in haar foto’s stereotiepe mannenrollen. Zo zien we op onderstaande foto Belle in de positie van een voetbalcoach. Ze is gekleed in haar gele jurk, draagt hakken en heeft loshangende haren. Qua uiterlijk lijkt ze dus niet gekleed om op het voetbalveld te staan. Haar houding, haar omgeving en de titel van het werk, Belle the football manager, verraden echter dat zij wel degelijk een belangrijke positie heeft langs de lijn. Maple schopt hiermee tegen de stereotypering van gender aan en laat ons kijken naar welke rolmodellen we aan jongens en meiden tonen. Is het zo dat meiden alleen mooi moeten zijn, terwijl jongens moeten leren om de leiding te kunnen nemen?
Judith Butler, een Amerikaanse filosoof en feminist publiceerde in 1990 haar boek Gender Trouble. In dit boek stelt Butler dat gender performatief is. Dat wil zeggen dat gender niet is aangeboren, maar ontstaat doordat we bepaalde handelingen en gedragingen steeds herhalen en daardoor worden ze toegeschreven aan een bepaald gender. Als maatschappij vinden we roze een meisjeskleur. Doordat we dat vinden, geven we meisjes roze spullen. Zij zullen op hun beurt roze dan ook als meisjesachtig gaan beschouwen en op die manier houden we deze stereotypering tot stand. Zo blijven jongens van blauw houden en meisje van roze.
Deze tweedeling hoeft echter niet zo bepalend te zijn als het nu lijkt. We denken als maatschappij dat het traditioneel bepaald is om jongens in blauw en meiden in roze te kleden, maar die traditie is helemaal niet zo oud als wordt gedacht. Doordat we dit vanaf een jonge leeftijd al aanleren, weten we simpelweg niet beter. HEMA zet door het weghalen van de labels een stap richting een minder vaststaande stereotypering rondom kleuren. Hierdoor zullen wellicht ook de stereotiepe rolmodellen die Maple benadrukt langzaamaan veranderen. Een stap in de richting van een meer gelijkwaardige wereld.
Over de auteur(s)
