History, Herstory, Theirstory: LHBT+ Muziekgeschiedenis

De geschiedenis van de LHBT+-gemeenschap is altijd zo goed als onzichtbaar gebleven. In de rubriek History, Herstory, Theirstory belichten we allerlei aspecten van de LHBT+-geschiedenis of wat er belangrijk was voor deze geschiedenis. Deze keer: LHBT+ muziekgeschiedenis.

In de hitlijsten van nu vind je regelmatig artiesten die openlijk LHBT+ zijn zoals Sam Smith, Lady Gaga, Lil Nas X, Troye Sivan, Miley Cyrus en Tyler the creator. Zelfs muzikanten die vrijwel een exclusief queer publiek lijken te hebben met expliciet queer teksten schoppen het ver in de bizz. Girl in red is bijvoorbeeld weinig subtiel met teksten als “Oh, Hannah/Just look at me the same/I don’t wanna be your friend, I wanna kiss your lips/I wanna kiss you until I lose my breath” in haar nummer “i wanna be your girlfriend”. Maar alsnog trekt ze tientallen miljoenen luisteraars per maand op de streamingdiensten. Al eerder zijn er bekende artiesten uit de kast gekomen. Soms uit zichzelf, anderen omdat ze bijvoorbeeld werden ‘betrapt’ door roddelbladen.

Sister Rosetta Tharpe: The Mother of Rock and Roll

Toch blijft er ook erg veel queer muziek hangen in de ‘underground’. Sommige artiesten ambiëren helemaal geen mainstream succes, maar anderen moeten toezien hoe cisgender, hetero muzikanten er met hun muziekstijl vandoor gaan naar de top. Zo gaat dat al decennialang. Zelfs veel muziekgenres die nu een niet weg te denken onderdeel van mainstream muziek vormen. Een bijzonder goed voorbeeld hiervan is Sister Rosetta Tharpe, een queer vrouw van kleur en de “Mother of Rock and Roll”. In 1938 bracht zij haar eerste nummer uit en ze wordt gezien als de grondlegger van het rock & roll-genre.

En toch is er een goede kans dat je nog nooit van haar hebt gehoord. Van Elvis Presley heb je ongetwijfeld wel gehoord, de “king of rock & roll” die zijn eerste plaat in 1953 uitbracht. Via hem kwam rock & roll bij het grote publiek en vanaf dat moment werd hij op handen gedragen met zijn ‘vernieuwende’ muziek. Zijn graf op de Graceland Mansion is een heuse toeristentrekpleister. En Sister Rosetta Tharpe? Die kreeg pas in 2008, 35 jaar na haar overlijden, überhaupt een grafsteen met haar naam erop. Ze is zelfs pas in 2018 in de Rock and Roll Hall of Fame ingewijd.

Ma Rainey: The Mother of Blues

Begrijp me niet verkeerd, Elvis’ muziek is er niet minder goed om. Maar het is wel erg typisch dat de queer vrouw van kleur die zo een belangrijke inspiratie voor Elvis vormde zo weinig erkenning heeft gekregen. Ook nu nog beïnvloedt de muziek van de Mother of Rock & Roll artiesten als Dua Saleh, die hun EP Rosetta naar haar vernoemde. Hoewel Sister Rosetta Tharpe zich niet publiekelijk uitliet over haar queer zijn, zo sprak ze bijvoorbeeld niet over haar relatie met Marie Knight, deden anderen dat wel in het begin van de twintigste eeuw.

Ma Rainey, de ‘Mother of Blues’ zong bijvoorbeeld in 1928 de ‘Prove It On Me Blues’: “Where she went, I don’t know/I mean to follow everywhere she goes/Folks say I’m crooked. I didn’t know where she took it/I want the whole world to know” en “I went out last night with a crowd of my friends/It must’ve been women, ‘cause I don’t like no men/Wear my clothes just like a fan/Talk to the gals just like any old man.”

Bessie Smith: The Empress of Blues

Iemand die veel leerde van Ma Rainey was Bessie Smith, de “Empress of Blues”. De twee maakten samen veel muziek en er wordt veelal aangenomen dat ze romantische partners waren van elkaar, ook wel bekend als een “erg speciale vriendschap” onder historici. Beide vormden in ieder geval een grote inspiratie voor artiesten als Janis Joplin, Aretha Franklin en Billie Holiday die op hun beurt weer een massa aan andere muziek inspireerden. Op Netflix is nu de film Ma Rainey’s Black Bottom te zien, waarin Bessie Smith hier en daar ook nog wordt genoemd. De invloeden van de drie zwarte queer vrouwen, Sister Rosetta Tharpe, Ma Rainey en Bessie Smith, is via bijvoorbeeld rock en R&B nog steeds te merken in de muziek van vandaag.

Frankie Knuckles: The Godfather of House

En zo zijn nog meer queer mensen verantwoordelijk voor de opkomst van nieuwe genres of hebben ze er in ieder geval grote invloed op gehad. Denk bijvoorbeeld aan house, techno en eigenlijk bijna elk genre van elektronische dansmuziek (EDM). Erg veel EDM genres zijn uiteindelijk te herleiden naar de muziek die Frankie Knuckles begin jaren 80 draaide in club The Warehouse in Chicago, oftewel house muziek. The Warehouse was een underground club waar voornamelijk LHBT+ personen van kleur zich verzamelden, omdat ze in andere uitgaansgelegenheden vaak niet welkom waren.

In eerste instantie werd er R&B en disco gedraaid, maar dat veranderde toen Warehouse DJ Frankie Knuckles een drummachine in handen kreeg. Dreunende percussie vormde de basis van de muziek waar vervolgens samples van disco klassiekers overheen speelden. Techno is een variatie hierop die uit Detroit komt waar de soul vocals langzaam plaatsmaakten voor koelbloedige synthesizers. In de jaren die volgde begon de club een steeds witter en meer hetero publiek te krijgen en dus besloot Frankie Knuckles zijn eigen club te openen. In de jaren 80 was het namelijk al helemaal belangrijk om veilige ruimtes te hebben voor LHBT+’ers en mensen van kleur. Wanneer je in vrijwel elk aspect van je dagelijks leven wordt onderdrukt door witte hetero’s is het ten slotte logisch dat je ze liever niet op je feestje hebt. Ook tegenwoordig is er zeker nog genoeg te zeggen voor het belang van dergelijke plekken.  

Drag en Queercore

Het zal je ook niet verbazen dat Ru Paul niet de eerste drag performer is die muziek maakt. Frankie “Half-Pint” Jaxon ging hem in de jaren 20 al voor en in de jaren 50 en 60 vergaarde José Sarria zijn roem als “The Nightingale of Montgomery Street” voordat hij de politiek in ging. Zelfs in de punkscene van de jaren 80 was er de band Dicks die queercore mede de wereld in heeft geholpen, een aftakking van de punkcultuur die zich specifiek afzette tegen LHBT+-haat in de maatschappij. De Dicks werden geleid door een regelmatig in drag optredende Gary Floyd. Ook grote artiesten als David Bowie en Freddie Mercury schrokken niet terug voor drag of daarop lijkende uitingen.

Queer zichtbaarheid dankzij muziek

In de loop van de jaren 80 verschenen er vervolgens steeds meer openlijke LHBT+-artiesten en werden een aantal nummer over pride en uit de kast komen zelfs internationale hits. Bronski Beats ‘Smalltown Boy’ is een voorbeeld van een nummer dat gaat over uit de kast komen en het onbegrip en de pijn die daarbij komen kijken.

Zo kreeg de LHBT+-gemeenschap door middel van muziek een gezicht. Ook in Nederland kreeg een pijnlijk onderwerp binnen de LHBT+-gemeenschap in 1992 landelijke aandacht toen René Klijn optrad in Paul de Leeuws programma ‘De Schreeuw van de Leeuw’. In het interview voorafgaand aan het optreden sprak hij openhartig over zijn leven met aids. Niet veel later werd de single van Renés versie van ‘Mr. Blue’ uitgebracht. Daarmee werd toen geld opgehaald en de uitvoering brengt nog steeds geld binnen voor het Aidsfonds.

LHBT+ in de mainstream

Er komt steeds meer ruimte voor LHBT+-muzikanten om zich in mainstream media uit te spreken. En toch is er nog genoeg te winnen. Zo is vooral de transgender gemeenschap bijzonder ondervertegenwoordigd in het muzieklandschap. Kim Petras, die zonder moeite de Paradiso uitverkoopt maar toch niet zo snel de Ziggo Dome zal aandoen, is op het moment waarschijnlijk één van de bekendste transgender muzikanten. SOPHIE, die onlangs overleed na een fatale val, heeft een onmiskenbare invloed gehad op moderne popmuziek als een van de drijvende krachten van het geluid van PC Music. Ze werkte samen met artiesten als Charli XCX, Vince Staples en zelfs Madonna. En toch bleef solo succes grotendeels uit voor haar.

LHBT+’ers voor LHBT+’ers

Door de jaren heen wordt de LHBT+-gemeenschap een steeds groter onderdeel van de mainstream muziek. Het is sowieso een overwinning dat uit de kast komen geen careerkiller meer is in de muziekindustrie. En toch zijn er nog ontelbaar veel queer muzikanten die enkel een inspiratie vormen voor de grote sterren, terwijl voor henzelf erkenning nog op zich laat wachten. Gelukkig is er tegenwoordig wel genoeg steun voor LHBT+-artiesten binnen de LHBT+-gemeenschap waardoor artiesten die het niet halen bij het grote publiek, alsnog kunnen doorbreken in hun eigen community.  

Over de auteur(s)