“The category is … live … work … POSE!” Met deze woorden opent elke aflevering van de serie POSE. Met de grootste transgender en LHBTQIA+ cast ooit, regie van niemand minder dan Ryan Murphy en een mainstream uitzenddeal met televisiezender FX en Netflix ging de serie vanaf moment één de geschiedenisboeken in. En terecht: de serie is een voorbeeld als het gaat om trans representatie.
Voor sommigen was het vorige week misschien een week zoals elke andere, anderen stonden er wel bij stil: het was Transgender Awareness Week. Elk jaar wordt van 13 tot 19 november stilgestaan bij de zichtbaarheid van transgender personen en de problematiek waar zij tegenaan lopen. De week wordt afgesloten met de Transgender Day of Remembrance op 20 november, om zij die zijn vermoord vanwege hun trans-zijn te herinneren. Aan zowel Transgender Awareness Week als Transgender Day of Remembrance kan ik niet meer denken zonder daarbij ook de connotatie van POSE op te roepen. POSE gaat om zichtbaarheid van trans mensen in allerlei aspecten van het leven. POSE gaat om de maatschappelijke problematiek van trans-zijn. En, POSE gaat over hen die er niet meer zijn. Het is niet voor niets dat er daarom van het POSE-effect wordt gesproken: het voorbeeld van hoe je representatie goed doet.
Geschiedenis van POSE
POSE speelt zich af in de ballroom cultuur van New York eind jaren ’80. Hiv en aids zijn net in opkomst en hebben een grote invloed op de LHBTQIA+ gemeenschap in New York. Gelukkig vinden queer mensen elkaar binnen de muren van de ballroom scene. Hier strijden huizen (gekozen families die samenwerken bij de wekelijkse balls) tegen elkaar in verschillende categorieën om zo trofeeën te winnen. Zo ontmoeten ook de hoofdpersonages elkaar en vormen een huis. Al heeft ieder zo zijn eigen leven en ontwikkelen ze zich door de drie seizoenen heen flink, de ballroom blijft de verbindende factor. De drie seizoenen spelen zich telkens met een aantal jaar ertussen af (respectievelijk 1987; 1990; 1994). Hierdoor worden ook de maatschappelijke veranderingen in die periode duidelijk voor de kijker.
POSE geeft een sterk en emotioneel beeld van hoe het is om als zwart queer persoon te leven in die tijd. Ook het trans aspect wordt mooi en kwetsbaar geportretteerd door alle acteurs. Het feit dat alle trans karakters in de serie ook gespeeld worden door trans acteurs, maakt het des te mooier. De authenticiteit die dit met zich meebrengt, spat van het scherm en doet je tot tranen toe meeleven met de personages en alle gebeurtenissen in hun leven. Zo blijft een quote van seizoen één bij mij goed hangen. Wanneer Angel (gespeelt door Indya Moore) op date is, vraagt ze: “You think of me as a real woman?” Het antwoord ligt voor mij enorm voor de hand, maar was iets wat in die tijd niet vaak gehoord werd: “You’d be crazy to choose this life if you didn’t have to.”
POSE laat zien waar trans personen van kleur tegenaan lopen, zonder dat het trans-zijn de hele tijd naar voren wordt geschoven. Liefde, vriendschap en ontwikkeling nemen door de serie heen een belangrijke rol in in de levens van de hoofdpersonages en tonen dat there is more to trans people than their transness. Alle mooie momenten en tranentrekkers worden afgewisseld met hilarische momenten. Zo windt Elektra Abundance (gespeelt door Dominique Jackson) er geen doekjes om en durft ze heel New York de les te lezen. Ze spreekt zich uit voor haar vrouw-zijn, zowel Elektra in de serie als Dominique in het echte leven. In haar speech bij het jaarlijkse Human Rights Campaign dinner, sprak Dominique nog de volgende woorden:
“It’s time that we stop with the privilege…. Each and every one of you who has the ability to stand in this room has some kind of privilege. You have some kind of existence that you know. I am a woman that was ostracized. I am a woman of Caribbean descent. I’m a woman of transgender experience. I’m a woman, but some of you don’t see that. My brothers and sisters hurt. We are murdered…. To each and every one of you, it is about us understanding and respecting humanity.”
Trans representatie door de jaren heen
Trans representatie is voor veel trans personen een pijnlijk onderwerp. Door de jaren heen is er wel een stijgende lijn zichtbaar: waar trans personages honderd jaar geleden de grap van de film waren, is dat nu niet meer acceptabel (of, om het beter te verwoorden, zou dat nu echt niet meer sociaal geaccepteerd moeten zijn). In de jaren ’90 was er een duidelijke verandering zichtbaar met films als The Crying Game en Boys Don’t Cry. Hoewel er nog steeds veel fout ging bij deze films, wordt het trans personage in deze films niet ingezet als grap. Integendeel: de personages zijn emotioneel en vragen begrip.
In het eerdere werk van Ryan Murphy ging het ook niet altijd even goed. Zo was het volgens de serie Nip/Tuck logisch dat aan de diepte van de vagina van Ava Moore gemerkt kon worden dat ze een trans vrouw was. En in zowel Nip/Tuck als Glee worden trans personages gespeeld door cisgender personen. In POSE was daar geen sprake van: alle trans personen worden ook gespeeld door trans acteurs. Naast dat trans personen zelf beter het trans-zijn kunnen portretteren, breekt het ook de stereotypes rondom trans personen. Want als een cisgender persoon een trans persoon speelt, is deze persoon buiten het karakter om iemand van een andere genderidentiteit. Oftewel: dit versterkt het heersende stereotype dat trans personen eigenlijk cisgender personen zijn die zich verkleden in kleding van een ander gender.
Ook recentere films, zoals The Danish Girl, waar de verhaallijn volledig om de transitie van Lili Elbe draait, laten zien dat de filmindustrie steeds meer de smaak te pakken heeft als het op transrepresentatie aankomt. Maar nog steeds blijft er die pijnlijke fout: het trans personage wordt gespeeld door een cisgender persoon van het andere gender. Eddie Redmayne, die de rol van Lili vertolkt, liet van de week nog weten dat hij spijt had van zijn rol en de rol niet nogmaals zou aannemen. Het mag dan een prachtige film zijn, deze castingkeuze blijft enorm schadelijk voor de acceptatie van trans personen. Daarnaast worden trans personen nog steeds disproportioneel gediscrimineerd op de arbeidsmarkt, zo ook binnen de filmindustrie (Granberg, Andersson & Ahmed, 2020). Het aanbieden van deze rollen aan trans acteurs is daarom meer dan logische en ethisch gezien het beste om te doen. Waarom blijven film- en seriemakers hier dan toch telkens tegenaan lopen?
Een mainstream serie met een zwarte transvrouw in een van de hoofdrollen? Orange is the New Black brak met de status quo en gaf een sterke verbeelding aan de personage Sophia Burset. Dit was nog niet eerder vertoond en betekende dan ook een frisse wind. Met niemand minder dan Laverne Cox in deze rol leidde de serie tot veel media-aandacht en bracht dit ook het gesprek op gang. Want wanneer is een trans rol nou goed vertolkt? Met deze serie als voorzetje is het duidelijk dat POSE echt verandering brengt. Geen schaamte, maar erkenning is wat gevoeld wordt door de trans gemeenschap.
Wat brengt POSE dan teweeg?
Er zijn meerdere elementen die ervoor zorgen dat POSE hét voorbeeld is als het op transgender representatie aankomt. Ten eerste is het mainstream: nog nooit eerder was er zo een enorm budget voor een serie met een verhaallijn rondom trans personen en hun ervaringen. Het trans aspect is belangrijk in hun leven, maar niet het enige waar het hele verhaal om draait. Het wordt niet continue naar voren geschoven als hun hele persoonlijkheid, en de serie laat duidelijk zien dat er meer is. Voor veel trans personen roept deze serie dan ook een gevoel van erkenning, gezien worden en begrepen worden op. Ook vanuit intersectioneel perspectief is het een serie vol erkenning: ook zwarte mensen, mensen die hiv-positief zijn en mensen die in die tijd zijn opgegroeid voelen zich gehoord door de serie.
Niet alleen op het scherm, maar ook achter de schermen maken trans personen een significant deel van het team uit. Zo is Janet Mock een van de shows’ schrijvers, regisseurs en producenten. Ook Our Lady J deel uit van het team achter POSE. Deze elementen zorgden er allemaal voor dat POSE een succes werd. Dit werd niet alleen door het publiek gezien, maar ook door critici. Zo behouden de seizoenen een gemiddelde van 98% op Rotten Tomatoes en score van 76 op Metacritic. Ook awards en nominaties bij shows zoals de Golden Globes, de Emmys en de Television Critics Association Awards laten zien dat de show in het blikveld van critici zat.
De Nederlandse trans representatie
Binnen het Nederlandse filmindustrie wordt het POSE-effect ook steeds zichtbaarder. De bioscoopfilm van Anne+ was binnen het Nederlandse landschap de grootste queer cast ooit, we zien Thorn de Vries schitteren als eerste non-binaire tv-personage in Spangas en Vanessa van Cartier werd als eerste trans persoon gekroond bij Drag Race Holland. Afgelopen zomer kwam uit een samenwerking van Netflix en Transgender Netwerk Nederland de kijkgids Jij bent nu te zien voort, waarin een lijst met films en series met transgender personages op een rijtje werden gezet. Daarnaast komt er steeds meer aandacht voor goede representatie binnen castingbureaus. Ook in Nederland wordt het POSE effect dus langzaamaan zichtbaar.
POSE is daar wanneer het het hardste nodig is. Vorige week publiceerde Human Rights Campaign namelijk nog een rapport waaruit bleek dat 2021 kon worden gezien als het dodelijkste jaar voor trans mensen sinds het vanaf 2013 wordt bijgehouden. En dat is alleen het aantal moorden dat bekend is. Representatie is belangrijk, want naast educatieve waarde kan representatie ook erkenning en herkenning zijn voor trans personen. POSE verdient alle lof die hun kant op komt, want geen serie doet trans representatie zo goed als zij. Laat dit de weg vrijmaken voor anderen, zodat meer kunnen volgen.
Alle drie de seizoenen van POSE zijn te bekijken op Netflix. De volledige lijst van allen die hun leven zijn verloren in 2021 vanwege hun trans-zijn vind je hier. Voor meer verdieping over het onderwerp transgender representatie in de media kun je de documentaire Disclosure kijken.
Mocht je geld willen doneren aan organisaties die werken om translevens te beschermen en te verbeteren (en ben je hiertoe financieel in staat), kun je op deze lijst kijken. Of deze. Of deze/deze als je graag nationaal doneert.
Over de auteur(s)
