Welke rol speelt gender in ons leven? Het is een vraag die ik mezelf vaak stel. Mensen interpreteren mijn gender aan de hand van mijn uiterlijk. Ontzettend irritant als je het mij vraagt. En toch ook begrijpelijk, want van jongs af aan krijgen we aangeleerd hoe we ons horen te gedragen gebaseerd op ons geslacht. Maar of onze ideeën over gender altijd al zo zijn geweest? De tentoonstelling What a Genderful World bewijst het tegendeel.
Reis door de geschiedenis
De expositie neemt je mee op reis door de geschiedenis van verschillende culturen en hoe zij gender begrepen en nog steeds begrijpen. Aan de hand van zeven vragen word je als bezoeker aan het denken gezet: bepaalt je lichaam je gender? Hoe word je een gender? Hoe hoor je je te gedragen? En misschien wel de leukste: kom je spelen met gender? Door middel van kleding, video’s, foto’s en andere voorwerpen probeert de tentoonstelling de bezoekers te laten zien dat onze huidige ideeën over gender vooral Westers zijn en helemaal niet altijd zo vanzelfsprekend of normaal.
Zo zie je aan de hand van foto’s dat lichaamsbeharing in verschillende culturen een andere betekenis had. In Iran was bijvoorbeeld het hebben van een snor of volle wenkbrauwen bij vrouwen een schoonheidsideaal tijdens de Qajar-periode (1799 – 1925). Ook leer je dat het ‘roze is voor meisjes, blauw is voor jongens’-mantra een marketingstrategie was van de speelgoedbranche in de jaren ‘90. Dit zorgde ervoor dat ouders meer speelgoed zouden kopen. Als je immers als ouder een jongen en een meisje had, moest je zo voor allebei apart speelgoed kopen. Zo verdween het genderloze speelgoed dat gedeeld kon worden.
De bezoeker als onderdeel van de tentoonstelling
Het meest toffe aan deze tentoonstelling is de interactiviteit. Op de zeven vragen over gender geeft de tentoonstelling geen antwoorden. In plaats daarvan laat deze je vooral zelf nadenken over je eigen ideeën over gender. In een zaal staan een aantal muren waar bezoekers op kaartjes hun gedachten mogen schrijven over (hun eigen) gender. Daarmee onderscheidt het zich van andere tentoonstellingen. Je doet niet alleen de nodige kennis op, maar je hebt ook een goed gesprek met jezelf en anderen. Daarnaast worden geschiedenis, heden en toekomst onlosmakelijk met elkaar verbonden door de bezoekers onderdeel te maken van de tentoonstelling. Je leert namelijk iets over de geschiedenis van de wereld, het heden van jezelf en de toekomst die je voor jezelf en anderen ziet.
De details van taal
Toch zijn er ook dingen waar ik vraagtekens bij heb. Zo is er een zaal met bekende hedendaagse queer mensen, die worden aangeduid met hun beroep. Indya Moore wordt omschreven als ‘actrice’ en Raven van Dorst als ‘zangeres’ en ‘presentatrice’, terwijl geen van beide vrouw is. De vraag is dan of ze omschreven moeten worden met de ‘mannelijke’ varianten (acteur, zanger, presentator). Ik schrijf ‘mannelijk’ hierbij tussen aanhalingstekens, omdat deze woorden altijd al werden gebruikt, maar er op een gegeven moment ‘vrouwelijke’ varianten van werden bedacht. Persoonlijk ben ik voor het gebruik van de oorspronkelijke woorden. Maar omdat ze tegenwoordig zo’n ‘mannelijk’ tegenover ‘vrouwelijk’ connotatie hebben gekregen, snap ik ook het argument ‘waarom moeten we terug naar de “mannelijke” variant?’ Bovendien: vrouwen werden vaak geweerd uit bepaalde beroepen, zoals de filmwereld, waardoor de ‘mannelijke’ woorden een oorsprong van buitensluiting hebben.
Ergens is het daarom goed om te zien dat de tentoonstelling niet immuun is voor een dergelijke discussie, simpelweg omdat de discussie nog gaande is. Wellicht was het mooi geweest om die discussie zichtbaar te maken. Tegelijkertijd: je kan niet alles doen en bereiken binnen een tentoonstelling. Toch is woordkeus belangrijk. Zo zag ik ook de term ‘transgenders’ voorbijkomen, terwijl veel transgender mensen de term ‘transgender personen’ fijner vinden. Ze zijn namelijk zoveel meer dan transgender en willen niet gereduceerd worden tot alleen dat. Dit soort details zijn in mijn beleving essentieel, omdat het belangrijk is om mensen te laten zien welke taal ze zich eigen kunnen maken. Daarin hebben we als queer gemeenschap een leidende rol, omdat we met inclusieve taal laten zien welke prachtige, Genderful World mogelijk is.
Benieuwd naar de tentoonstelling What A Genderful World? Je kan het nog bezoeken tot 27 maart in het Wereldmuseum in Rotterdam.
Over de auteur(s)
