Afgelopen weken is Polen weer veel in het nieuws geweest in verband met de presidentsverkiezingen. Helaas lijkt het er voor de Poolse LHBT+’ers niet op vooruit te gaan: de rechts-conservatieve Andrzej Duda is herkozen en kan zijn anti-LHBT+ agenda nog vijf jaar voortzetten.
In een eerder Expreszo artikel schreef Laurie al over de Poolse stand van zake voor LHBT+’ers en hier zal dit stuk dieper op ingaan.
Tegenwoordig staat de grondwet homoseksualiteit toe. Homoseksuele mannen kunnen bloed kunnen doneren en in het leger dienen. Wel hebben verschillende conservatieve politieke partijen en een grote meerderheid van de Poolse bevolking moeite met het accepteren van de gemeenschap. Zo bleek uit onderzoek in 2013 dat maar liefst 68 procent van de Poolse populatie zich er niet comfortabel bij voelt wanneer stellen van hetzelfde geslacht in het openbaar hun seksualiteit uiten en dat 72% tegen het homohuwelijk is. Een verklaring voor de grote afkeer tegen de LHBT+’ers zou de verbondenheid met religie kunnen zijn: 89.8% van de Polen is lid van de Rooms-Katholieke kerk. Daar heerst nog altijd een taboe rondom homoseksualiteit.
Ook is het land enkele decennia communistisch geweest. Daaruit kwam een homogene en conservatieve samenleving voort. Communisme staat bekend als een tak van het socialisme. Men verbindt aan socialisme vaak kenmerken als gelijkheid, maar bekende communisten als Karl Marx en Friedrich Engels waren eigenlijk homofobisch. Jozef Stalin, die als dictator in de toenmalige Sovjet-Unie heerste, zorgde ervoor dat homoseksualiteit strafbaar werd. Hij voegde Artikel 121 toe aan de grondwet. Daarin stond dat homoseksuele handelingen bestraft konden worden met maximaal vijf jaar gevangenisstraf met zware taakstraf. Deze wet is pas in 1993 teruggetrokken toen de Sovjet-Unie uiteen viel. Wellicht hebben de homofobische leiders binnen de communistische stroming en het taboe op homoseksualiteit ervoor gezorgd dat de huidige samenleving nog steeds een soort geïnternaliseerde afkeer voor de LHBT+ gemeenschap heeft.
Artikel 18 van de Poolse constitutie heeft de afgelopen jaren vraagtekens opgeroepen onder de bevolking. Hierin staat: ‘Huwelijk, een verband tussen man en vrouw’. Veel Polen interpreteren deze zin als een verbod van het homohuwelijk. De PiS (partij Recht en Rechtvaardigheid) gebruikt deze vaak om haar homofobe partijprogramma te verantwoorden.
In 2019 ondertekende de liberale burgemeester van Warschau een verklaring waarmee hij zijn steun voor de LHBT+-gemeenschap betoogde. Na de ondertekening ontstond controverse onder de Poolse conservatieven en zij zetten zich fel af tegen de burgemeester. Zo zei Jarosław Kaczyńskide, de voorzitter van de PiS, dat homorechten een importproduct is dat Polen bedreigt. De campagne van Andrzej Duda, een onafhankelijke politicus, bestond ook voor een groot deel uit anti-LHBT+-berichtgeving. Voordat Duda zelfstandig in de politiek ging, heeft hij enkele jaren bij de PiS gezeten.
In januari dit jaar kondigde Polen al de anti-LHBT zones aan. Maar liefst één derde van het land bestaat nu uit deze zones, waarin de zogenoemde ‘LHBT ideologie’ niet welkom is. De rechten van LHBT+’ers kunnen binnen deze zones worden geschonden en er wordt geen actie ondernomen om bescherming te bieden. De zones zijn niet direct verbonden aan de wetten, maar maken het wel mogelijk om de LHBT+’ers te denigreren. In de tussentijd vond de verkiezingsstrijd plaats en heeft Duda herhaaldelijk uitgehaald naar de LHBT+’ers. Zo noemde hij de ‘LHBT+ ideologie nog erger dan communisme’. Hij claimde dat de generatie van zijn ouders lang had moeten strijden tegen communisme en dat ze dit niet hadden gedaan als ze wisten dat er een nog vernietigendere ideologie zou komen.
Op 10 juni heeft Duda een Familiecharter (een document voor het systeem van gezinsbehering, wat wel en niet zou moeten kunnen in een Pools gezin) met verkiezingsvoorstellen ondertekend. Hierin staan de inperking van adoptie door homoseksuelen en een verbod op het homohuwelijk centraal. Evenals het verbieden van het onderwijzen van LHBT+-onderwerpen op middelbare scholen. Leden uit de Europese Unie bekritiseerden Duda na het tekenen van de Familiecharter, omdat hij hiermee de EU-beginselen schendt. De Europese Commissie heeft ook onlangs een brief geschreven naar vijf Poolse provincies, waarin ze haar bezorgdheid uit.
Duda won op 28 juni de Poolse verkiezingen van zijn tegenstander Rafal Trzaskowski, die voor rechten van de LHBT+-gemeenschap pleit. De overwinning van Duda betekent dat rechten van Poolse LHBT’ers de komende drie jaar geschonden zullen blijven worden. Gelukkig zijn er talloze mensenrechtenorganisaties die zich inzetten voor de benarde situatie van de Poolse LHBT+ gemeenschap. Amnesty International is daar een van: zij voert campagnes binnen Polen en probeert zoveel mogelijk mensen bewustzijn te creëren onder zoveel mogelijk mensen.
Op deze site vind je meer informatie over de huidige situatie in Polen en links naar petities die Poolse LHBT+’ers helpen.
Over de auteur(s)
