‘‘Wilde u dit als kind al?’’ vraagt een arts aan Emilia Pérez (Karla Sofía Gascón). In het begin van de film gaat zij nog als kartelleider Manitas del Monte door het leven. Met een zak over het hoofd wordt de arts naar een afgelegen plek in Mexico gebracht, zijn zintuigen enkel blootgesteld aan harde reggaeton die uit de speakers van een gepantserde auto blaast. Als het geen vaste procedure zou zijn, zou je denken dat hij de vraag uit stomme verbazing stelt. De verschijning van Emilia vormt namelijk een groot contrast met de vrouw die zij zegt te willen zijn.
Deze contrasten zijn kenmerkend voor dit zinderende, genreoverstijgende musicaldrama. In de film faked een drugskartel leider haar dood, om het leven te leiden waar ze altijd al naar verlangde.
Aan shock value geen gebrek
Het verhaal begint met Rita (Zoe Saldaña). Een overgekwalificeerde advocate die criminelen verdedigt in Mexico, waar corruptie de dienst uitmaakt. Ze wint de meeste zaken, wat Emilia niet ongemerkt voorbij gaat. Zij doet haar een onweerstaanbaar aanbod om in het geheim te helpen bij een genderbevestigende operatie. De dood van Manitas wordt gefaked en Rita overtuigt de partner van Emilia, Jessi (Selena Gomez), ervan dat hij door vijanden is omgebracht. Uit veiligheid verhuizen Jessi en de kinderen naar Zwitserland, maar herenigen vier jaar later weer in Mexico-Stad met Emilia als blijkt dat zij haar oude leven niet volledig achter zich kan laten. Ze vestigen zich in de villa van Emilia, die zich voorstelt als het nichtje van Manitas. Dit is het begin van een onomkeerbaar, queer familiedrama.
Toen ik het plot voor het eerst hoorde, hoopte ik dat de transervaring op een realistische manier zou worden verteld. Wil zij enkel in transitie gaan om haar vijanden te ontvluchten, of is ze diep van binnen daadwerkelijk een vrouw? Het roept vragen op, gezien het grote contrast tussen de hypermasculiene wereld van corruptie en geweld en het leven wat Emilia eigenlijk wil leiden. Aan shock value zal het niet ontbreken, maar of het de gelaagdere transervaring recht zou doen, moest ik nog zien.
De toon wordt gezet als de arts tegen Rita zegt dat hij de ziel niet kan genezen en dat een geslachtsverandering geen alibi is. Maar, zingt Rita hem toe: ‘‘Met een ander lichaam verandert ook de maatschappij.’’ In deze dialoog komt een tweedeling naar voren die voelbaar is tijdens de rest van de film, waarin Emilia een nieuw leven wil beginnen maar waar trots haar in de weg staat.
Als het niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks
Emilia was als kartelleider gewend aan een grote hoeveelheid macht: zelfs de regering stond achter haar. Ook na haar transitie weet ze iedereen om haar vinger te winden, maar ditmaal vanwege haar uiterst charmante verschijning. Dit levert een aantal grappige momenten op waar dwangmatig gedrag opeens plaatsmaakt voor warmte en gastvrijheid. Het weerzien van Emilia en advocate Rita leidt dan ook tot hilariteit in de bioscoopzaal. Als Rita de terugkeer van Jessi faciliteert en vindt dat haar werk is gedaan, maakt ze aanstalten om te vertrekken. Emilia wenkt haar echter terug: ‘‘Four Seasons? Je verblijft toch gewoon gezellig bij ons?’’ Al blijf ik genieten van Saldaña, voelt het alsof haar rol zo is geschreven om haar er maar in te kunnen houden.
De drastische keuzes die Emilia maakt, beïnvloeden haar omgeving en het plot doet niet veel om dat uit te leggen. Daar is ook weinig ruimte voor, omdat de personages van het ene uiterste in het andere belanden. Als kijker vraag ik me af welke motieven er achter deze keuzes schuilen. In welke omstandigheden is Emilia opgegroeid en wat maakt dat Emilia niet in gesprek is gegaan met haar partner? Het zijn vragen die gedeeltelijk beantwoord worden, maar tussen neus en lippen door.
Dat is voor een deel te rechtvaardigen. De film heeft veel weg van een telenovela, wat grenst aan het extreme en draait om drama en romantiek. Ook sociaal-culturele kwesties komen in dit genre aan het licht. Omdat Emilia niet alles kan achterlaten, blijven haar oude en nieuwe leven met elkaar verstrengeld. Emilia komt zichzelf hierdoor vaak tegen, met een hoop vurige scènes als gevolg waarin Gascón de sterren van de hemel speelt. Ook de overige cast gebruikt een rijk palet aan emoties tijdens emotionele uitspattingen, confrontaties met corrupte politici en nachtelijk vermaak.
Onrecht wordt beantwoord met powerhousezang
De regisseur van Emilia Pérez, Jacques Audiard, legt in een interview uit dat ‘‘muziek een verhaal efficiënter over kan brengen dan dat een standaard script dit toelaat’’. Het plot zelf laat dan ook een paar steken vallen, door niet ieder thema voldoende uit te werken. Zo spelen de transgender ervaring, corruptie en drugscriminaliteit allemaal een rol, maar had hier meer aandacht naar uit mogen gaan. Wél ademt de film een authentieke Mexicaanse sfeer, door de telenovela kenmerken en een goede weerspiegeling van de uitgesproken collectivistische cultuur. Tenslotte zorgt de muziek voor de nodige nuance die de dialogen missen.
Zo wordt de vrouw van Emilia tot het uiterste gedreven als ze na haar eerste nacht in Mexico-Stad weer moet overgaan op de orde van de dag. Het dienstmeisje rukt de gordijnen open, waarna het licht genadeloos schijnt op Jessi’s nieuwe realiteit. Ze voelt zich niet in controle van haar leven en dat besef brengt haar tot een emotionele uitbarsting in Bienvenida. Ze springt uit bed en danst als een bezetene in een zwarte kamer op grauwe, bombastische electropop. Met een flinke dosis energie zet Gomez een meeslepend optreden neer, waarbij haar vorige acteerwerk verbleekt.
Emilia en Rita draaien 180 graden om in het knallende El Mal. Zij laten hun immorele carrières achter zich en zijn nu juist degenen die politieke misstanden aan de kaak stellen. Mijn haren staan rechtop als Gascón uit volle borst zingt dat ze net als de rest een vrouw is: ‘‘Soy Emilia Pérez. Una mujer Mexicana. Una mujer como las demás’’. Saldaña mist geen enkele stap in een feilloze dansroutine terwijl ze op tafels springt en zich behendig tussen borden manoeuvreert. Ook aan emotionele nummers ontbreekt het niet op de diverse soundtrack. ‘‘Wie ik ben? Ik zou het niet weten, ik ben net pas geboren uit verlangen’’, zingt Emilia op El Amor, een duet met Adriana Paz, die een kleine maar noemenswaardige rol speelt in de film als Emilia’s geliefde.
Emilia Pérez is een tweesnijdend zwaard
Emilia Pérez wordt met lof ontvangen. Zo kreeg het vrouwelijk ensemble in Cannes gezamenlijk de prijs voor beste actrice, waarvan Gascón als eerste transvrouw. Toch kan de film ook op enige kritiek rekenen. In deze recensie zegt een transrecensent bijvoorbeeld dat aan de oppervlakkige weergave van het titelpersonage goed af te zien is dat deze film door een cisman is geregisseerd. Ik vind het belangrijk om deze perspectieven te benoemen, omdat ik als cisman waarschijnlijk ook over bepaalde zaken heen kijk die wel belangrijk zijn voor de groep die de film representeert.
Soms mist het verhaal inderdaad de diepgang die nodig is, zeker met de beladen onderwerpen die aan bod komen. Het had verder in mogen zoomen op de persoonlijke reis van Emilia, voorafgaand aan haar transitie. Dat ze niet eerder in transitie kon gaan wordt op een vluchtige manier uitgelegd: ‘‘In de wereld waarin ik opgroeide waren transpersonen uit den boze’’, vertelt ze. Al is dat goed voor te stellen, hadden flashbacks van de tijd voor Emilia’s transitie een realistischere, completere weergave gegeven van haar ervaring met genderdysforie en de weerstand die ze ervaarde. Ook enkele scènes met haar partner van voor haar transitie hadden meer duidelijkheid kunnen geven over de dynamiek in hun relatie en daarmee ook over de motieven van Emilia.
Het lichtelijk absurde plot plaatst de personages in situaties waarin zij van hun kwetsbaarste kant worden vertoond, wat hen emotionele diepte geeft. Zo zien we ze rouwend en in woede, maar ook hoopvol en verliefd. Je voelt met ze mee wanneer hen onrecht wordt aangedaan én wanneer ze zich even heel gelukkig voelen. Het overtuigende acteerwerk van de cast en de passie waarmee zij de musicalnummers ten gehore brengen zijn zonder meer de sterkste punten die de film te bieden heeft. Emilia Pérez is een tweesnijdend zwaard dat drijft op vurige personages – een wilde rit die je niet mag missen!
Emilia Pérez is nu te zien in de bioscoop.
Over de auteur(s)
