Programmamaker en presentator Nicolaas Veul is het zat dat mensen zonder nadenken schelden met ‘homo’ of homofobische scheldwoorden . In zijn nieuwe documentaire Pisnicht: The Movie zoekt hij uit hoe tolerant Nederland is op het gebied van homoseksualiteit, wat het schelden betekent en wat de impact daarvan kan zijn. Expreszo belde met de presentator om te praten over de documentaire. ‘Ik ben niet van de grappen-politie. Ik wil heel graag een brug bouwen. Er is een grijs vlak en dat wil ik laten zien.’
Nicolaas Veul besloot dat het tijd was om aan Nederland te laten zien waarom het schelden met ‘homo’ of homofobische scheldwoorden als ‘poot’, ‘flikker’ of ‘pisnicht’ verkeerd is. In zijn nieuwe documentaire Pisnicht: The Movie die vandaag wordt uitgezonden op tv, gaat Veul in gesprek met verschillende mensen – zoals scholieren, voetballers en deskundigen – over wat het betekent als iemand met het woord ‘homo’ scheldt. De film is ontroerend en op momenten zelfs schokkend, ook schuwt Veul niet voor de nodige humor. Zoals de momenten waar hij op straat aan mannen vraagt of zij homo zijn; om vervolgens te praten over waarom zij denken dat Nederlanders met ‘homo’ en andere homofobische woorden schelden. Zo wordt een jongen direct boos en fietst weg. Een vader laat weten dat zijn leven op zijn kop zal staan als zijn kind homo blijkt te zijn. Ook heeft Veul een openhartig gesprek met een Marokkaanse jongen. ‘’Kut Marokkaan’ is ook gewoon een Nederlands woord, maar ik ga dat niet veranderen hoor,’ zegt hij tegen Veul.
De film werd gemaakt naar aanleiding van een column van cabaretier Youp van ‘t Hek voor het NRC Handelsblad. In een column gebruikte hij het woord ‘pisnicht’, waarna Veul een reactie schreef waarin hij duidelijk maakt dat het leuk is geweest. Dat men zich moet realiseren hoe het is om als homo zulke scheldwoorden vaak aan te moeten horen. ‘Ik dacht: ik ga gewoon een keer mijn bek open trekken,’ vertelt Veul. ‘Ik was daarvoor al bezig met hoe het is om op te groeien als homo in een wereld waar je seksualiteit als iets schaamtevols, vies of minder wordt gezien. Ik wist van de cijfers over depressie, eenzaamheid en zelfmoord. Ik had boeken erover gelezen. Dat kwam allemaal samen. Dus toen ik de column van Youp las en het woord zag realiseerde ik mij hoe normaal het is zoiets op te schrijven of te roepen.’ Er kwam een stormvloed aan tegenreacties binnen. Veul moest zich niet zo aanstellen, het is maar een grapje of gewoon een Amsterdams woord. ‘Ik had de pisnicht ook poot of flikker kunnen noemen. Dat is geen scheldwoord, maar gewoon Amsterdams,’ had Van ‘t Hek nog opgeschreven in een reactie op de column van Nicolaas.
‘Het mag wel – scheldwoorden gebruiken – maar je mag nooit iets terug zeggen: dan hangt er een humorloze wind in Nederland en ben je tegen humor. Er zijn heel veel mensen die vinden dat ik het van mij af moet laten glijden,’ zegt Veul. ‘Youp kwetst mij ook niet in die zin. Maar ik vind het wel aanstootgevend wat er gebeurt in deze maatschappij: dat zoveel jongens worstelen met hun seksualiteit op jonge leeftijd. En dus de manier waarop mensen over hen praten door en die woorden zo vaak gebruiken. Het is cynisch om te zeggen dat mensen er geen last van moeten hebben omdat zij dat zelf niet hebben. Zo werkt dat niet.’
Met Pisnicht: The Movie roept de programmamaker empathie op als ‘bijschrift voor de woorden die mensen gebruiken en de cultuur die dat mede in stand houdt’. ‘Ik ben niet van de grappen-politie. Ik wil heel graag een brug bouwen. Er is een grijs vlak en dat wil ik laten zien,’ legt Veul uit over de intentie van de film. ‘Ik wil de wereld erachter laten zien; dat als je een keer ergens iets van zegt je homofobische uitspraken op je af krijgt. Je krijgt niet de makkelijkste antwoorden: die zijn er ook niet want het gaat over cultuur en humor en die zijn altijd in beweging. Het grootste punt dat ik echter wil maken is dat we in ons recht staan om er iets van te zeggen. ‘Zeik niet zo!’ is geen argument.’
De film laat ook zien dat het in Nederland nog niet zo goed gesteld is met de beeldvorming van homoseksuelen. Wanneer Veul in gesprek gaat met een voetbalteam en hun coach over waarom zij denken dat er zoveel wordt gescholden met homo op het veld en in de kleedkamer, komt hij er al snel achter dat het meer is dan een onschuldig grapje. ‘Dat was wel spannend,’ aldus Veul. ‘Normaal vermijd je dat soort gesprekken maar ik wilde het nu gewoon aangaan en bespreken wat het woord homo voor hen betekent.’
‘Je ziet uiteindelijk een aantal dingen: Dat homo echt niks betekent en synoniem staat voor ‘Doe niet zo stom’. Maar ook dat het staat voor een man die minder, vrouwelijk en zwak is en dat gebruikt om homo’s als minder-man te categoriseren. Als laatste is het gewoon een vrij spel voor homofobie.’
Dat laatste is duidelijk wanneer een van de jongens bijvoorbeeld zegt dat hij het irritant vindt als hij in de McDonald’s zit tijdens de Pride en homo’s dan ‘verwijfd’ gaan lopen lullen. ‘Ik heb er niks op tegen maar ze zijn niet mijn beste vrienden,’ klinkt er. Uiteindelijk blijkt niet iedere speler het met elkaar eens te zijn en schrikken sommige ook van de uitlatingen van hun teamspelers. ‘Dat vind ik een mooie scène. De coach realiseerde zich ook dat er een grijze vlek is, maar andere hebben het over hun rechten om grappen te blijven maken.’
‘Met de film hoop ik dat mensen hun morele kompas kunnen bijstellen,’ aldus Veul. ‘Dat moment dat de ene kant van de kleedkamer schrikt van de andere is wat ik hoop dat de film in het groot gaat doen. Dat mensen zich realiseren dat dit nog leeft, wat de impact is en dat als zij ‘homo’ roepen dat legitimeren om het maar te kunnen blijven roepen.’
Pisnicht: The Movie is vanaf vandaag (1 augustus om 21:00) te bekijken op VPRO.nl
Over de auteur(s)
