De Europese verkiezingen staan om de hoek, op 23 mei om precies te zijn. Ja, we hebben pas geleden nog de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen gehad, maar het is nu tijd om onze stem op Europees niveau te laten horen. De helft van de Nederlanders stemt niet tijdens de Europese verkiezingen, en het zal me niet verbazen als jij nu ook denkt: “ik heb wel iets beters te doen”. Toch staat er veel op het spel! Ik geef je een crash course Europese verkiezingen om je te overtuigen wél te gaan stemmen.
Het is namelijk aan jou om te bepalen hoe de Nederlandse delegatie eruit komt te zien. Willen wij een EU die zich actief inzet voor LHBTI-emancipatie*? Gaan wij vóór verdere integratie, en zo ja, op welk gebied? Dit zijn allemaal onderwerpen waar Europarlementariërs invloed op kunnen uitoefenen. Maar hoe werken die Europese verkiezingen nou precies? Ik leg het je hieronder allemaal uit. We gaan kort de volgende zaken behandelen:
- Hoe zit de EU in elkaar?
- Waarom zijn er Europese verkiezingen?
- Wat heeft de EU voor mij gedaan als LHBTI’er?
- Welke partijen zijn er? Hoe staan ze tegenover mijn rechten?
- Waarom moet ik stemmen?
Crash course EU politics
Iets minder dan zeventig jaar geleden besloten zes landen, waaronder Nederland, dat er vrede moest komen op het Europees continent. Dit deden ze via politieke en economische samenwerking. Het is deels gelukt; nooit eerder in onze geschiedenis hebben wij binnen de grenzen van de EU zo’n vredig tijdperk gekend. Een serieuze voetnoot is hierbij natuurlijk de situatie buiten de EU-grenzen, zoals het militaire conflict in Oekraïne.
De manier waarop beslissingen worden genomen is ingewikkeld, maar wel logisch. De ministers van de EU-lidstaten komen samen in de Raad van de EU, hun regeringsleiders in de Europese Raad. Mark Rutte en bijvoorbeeld Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok ontmoeten dus binnen deze instellingen hun Europese collega’s om belangrijke ontwikkelingen te bespreken. Beide instellingen vertegenwoordigen de zaak van de lidstaten.
De Commissie heeft 28 (27 als het Verenigd Koninkrijk de EU gaat verlaten) Commissieleden aan het hoofd. Dit zijn Europese ambtenaren die door de lidstaten worden voorgedragen om het te dienen. Elk Commissielid heeft een eigen portfolio. Zo beheert Frans Timmermans onder andere zaken over fundamentele rechten. Denk aan de situaties in Polen en Hongarije die de laatste jaren het nieuws voorbij zijn gekomen.
Het Europees Parlement bestaat uit 750 Europarlementariërs, die door Europese burgers verkiezingen worden gekozen. Jij mag tijdens de Europese Verkiezingen dus je voorkeur uitspreken voor een bepaald persoon van een bepaalde politieke groep. Dit kan bijvoorbeeld de Europese Volkspartij (EVP) zijn, waar het CDA lid van is. Of GUE, waar de SP in zit. Het Europees Parlement vertegenwoordigt de Europese burger en heeft, net als nationale parlementen, verschillende partijen. Deze proberen samen meerderheden te vormen om besluiten door te krijgen.
De besluitvorming werkt grof gezegd zo: de Commissie komt met een wetsvoorstel, de Raad van de EU en het Europees Parlement mogen deze goedkeuren, wijzigen of tegenstemmen.
Klik hier voor meer info hierover.
De Europese verkiezingen – Wat zijn het?
Zoals je hebt kunnen lezen, mag jij tijdens de Europese Verkiezingen dus iemand kiezen om jouw belangen te vertegenwoordigen in het Parlement. Vervolgens draagt de grootste partij de voorzitter van de Europese Commissie voor. Die mag daarna, in samenwerking met de lidstaten, 27 andere Commissieleden kiezen.
Net als bij de Tweede Kamer zijn de verschillen tussen de politieke groepen vaak groot. De EVP bestaat uit partijen die waarde hechten aan een christendemocratische samenleving. Daarentegen besteedt de Groene fractie (waar GroenLinks deel van uitmaakt) juist meer aandacht aan duurzaamheid en sociale gelijkheid. Daarnaast zijn er ook de eurosceptische en nationalistische Europa van Naties en Vrijheid (ENV/Front National/PVV) en Europa van Vrijheid en Directe Democratie (EVDD/UKIP).
Een volledig overzicht van alle fracties en leden vind je hier.
De invloed van de EU op LHBTI-rechten
Jouw politieke voorkeur heeft directe invloed op de samenstelling van het Parlement. Een grote rechtse delegatie vanuit Nederland zal bijvoorbeeld de positie van rechtse politieke groepen in het Parlement versterken.
De EU heeft al verschillende dingen gerealiseerd voor de LHBTI-gemeenschap. Zo verbood de EU als eerste internationale orgaan dat discriminatie op basis van seksuele oriëntatie en genderidentiteit. Binnen het Parlement is er een ‘Intergroup on LGBTI Rights’, waar verschillende Europarlementariërs zich hard maken voor LHBTI-rechten binnen én buiten de EU. Grappig feitje: de EU is in het Brexit-debat sterk bekritiseerd vanwege het falende sociale beleid. Toch is een groot deel van sociale emancipatie in het Verenigd Koninkrijk, vooral op het gebied van LHBTI-rechten, juist te danken aan EU-wetgeving.
Desalniettemin is er nog steeds geen sprake van gelijke rechten voor alle EU-burgers. Veel partijen maken zich hier ook veel zorgen om. Gelukkig maken verschillende Nederlandse Europarlementariërs zich hard voor onze rechten en de bestrijding van discriminatie. Zo leidd voormalig Europarlementariër en huidig Kamerlid Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) een proces om de Italiaanse Rocco Buttiglione als Commissielid te weigeren na homo-onvriendelijke opmerkingen. Europarlementariër Sophie in ’t Veld (D66) heeft, onder andere, een voorstel gedaan om een programma met LHBTI-politiemedewerkers in de rest van de EU op te zetten.
Welke partijen zijn er en hoe staan ze tegenover mijn rechten?
Er doen in totaal zestien Nederlandse partijen mee. Aan de rechterkant is er bijvoorbeeld het CDA, dat voor een Europa staat waarin iedereen verzekerd moet zijn van een “gelijke behandeling en een bescherming van zijn elementaire mensenrechten”, ongeacht geslacht of geaardheid. LHBTI-rechten worden verder niet explicitiet genoemd in het verkiezingsprogramma.
Aan de andere kant van het spectrum zit GroenLinks, dat een actieve rol van de EU wil bij de bevordering van LHBTI-rechten. Huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht moeten worden erkend in alle lidstaten en de Commissie moet landen voor het Europees Hof brengen wanneer deze rechten niet worden gewaarborgd. Dezelfde punten zien we over het algemeen ook terug in de programma’s van D66 en PvdA. Zo pleit D66 voor een Europees wettelijk verbod op LHBTI-discriminatie en wil de PvdA een erkenning van zowel “LHBTI-partnerschappen en – huwelijken als meerouderschap in alle lidstaten van de EU”.
Overigens horen de D66 en de VVD bij dezelfde liberale groep (ALDE). In het verkiezingsprogramma van de VVD komt LHBTI-emancipatie minder sterk naar voren dan bij D66. Als antwoord op de afname van LHBTI-acceptatie en -veiligheid wil de eerstgenoemde partij de rol van “nationale veiligheidsdiensten, politie en openbaar ministerie” versterken.
Een interessante ontwikkeling is de opkomst van het FvD. Als één van de grootste partijen bij de Provinciale erkiezingen kan steun voor het FvD en andere rechtste partijen beslissend zijn voor de koers van het Parlement. Het FvD vindt dat de EU, door middel van een “vage, eindeloos oprekbare categorie van zogeheten ‘Europese waarden’” een excuus heeft gevonden zich met nationale kwesties te bemoeien. Ze stemden eerder al tegen een motie voor het koppelen van Europese fondsen aan het respecteren van mensenrechten. LHBTI-rechten komen in het verkiezingsprogramma van de FvD überhaupt niet voor.
Een andere interessente nieuwkomer is Volt Nederland, die samen met andere nationale partijen deel uitmaakt van de pan-Europese beweging ‘Volt Europa’. Deze beweging wil een transnationale partij in het Europees Parlement vormen. Ook deze partij pleit voor een “totaalaanpak, die elke vorm van discriminatie uitsluit met gelijke rechten en kansen voor iedereen”.
Elke partij hoort een duidelijk verkiezingsprogramma met duidelijke standpunten te hebben. Mijn advies: kijk goed naar alle partijen en wat hun posities zijn tegenover LHBTI-rechten en andere punten die je belangrijk vindt, voordat je gaat .
Waarom moet ik stemmen?
In een tijd waarin onze samenleving steeds verder gepolariseerd raakt en waarin LHBTI-rechten in veel Europese landen onder grotere druk staan, is jouw stem van groot belang. Er wordt verwacht dat na de verkiezingen het extreem-rechtse geluid sterker gaat klinken in het Parlement, wat een grote belemmering kan zijn bij de bevordering van de mensenrechten in Europa. Voor alle duidelijkheid: jouw stem is jouw stem, jij bepaalt op wie en waarom je gaat stemmen. Ik hoop echter dat je op 23 mei een duidelijk standpunt neemt in deze strijd.
*We gebruiken hier LHBTI i.p.v. LHBT+ omdat de EU dat ook doet. Er wordt vanuit bestuursorganen namelijk aangegeven dat er nog niet voldoende concreet beleid is voor QAP+ om dit expliciet te benoemen.
Over de auteur(s)
