26 april verscheen de nieuwe roman van schrijver Maurits de Bruijn: Man maakt stuk. Ik interviewde Maurits over zijn nieuwe roman. Eerder schreef hij De achterkant van de zon, Broer en Ook mijn holocaust. Daarnaast stelde hij een bundel samen met essays over therapie: Op de sofa.
Man maakt stuk is een humoristisch, scherp boek met een spannend plot over heteronormativiteit, ruimte innemen en de kunstwereld. Het hoofdpersonage, David, krijgt het zwaar te verduren met een groep jongens die zich avond na avond onder zijn appartement verzamelt. Ondertussen probeert hij zich staande te houden in de kunstwereld en voelt hij zich een buitenstaander tussen de talloze hetero’s. David pakt de onruststokende groep terug, met desastreuze gevolgen.
De titel van je boek is Man maakt stuk. Waar verwijst de titel naar?
“Het is een titel die op meerdere manieren te interpreteren is, omdat die open en abstract is. Ik denk ook dat de titel het boek deels heeft gevormd. Het gaat over wat mannen en masculiniteit aanrichten in onze samenleving. Daarmee verwijzend naar toxische mannelijkheid. Een andere manier van de titel uitleggen is: man maakt een stuk, dus maakt iets, een kunstwerk. David, de hoofdpersoon in de roman, schept dingen. David maakt kunst, schilderijen. Later kwam er nog een derde betekenislaag vanuit mijn redacteur en de recensie in NRC. Man maakt stuk, als in stuk; lekker ding en objectificatie. David maakt namelijk erotische schilderijen. Die betekenis had ik er zelf nog niet ingelegd. Ten slotte maakt de groep letterlijk iets stuk. Ze verwoesten de onrust in de wijk. Ze maken de idylle die de mensen in de buurt willen scheppen stuk.”
Een aantal van je boeken zijn autobiografisch. In hoeverre is Man maakt stuk gebaseerd op je eigen leven?
“Eigenlijk helemaal niet. Alleen het basisgegeven is waargebeurd, dat wel. Er stond inderdaad een groep onder mijn huis die daar voor onrust zorgde. Maar wat zich verder voltrekt in het boek is niet waargebeurd. Ik denk dat het ook wel obvious is voor de lezer, want het boek is wel op de plot geschreven. Het had allemaal wel echt kunnen gebeuren, maar dat is gelukkig niet zo. Een ander waargebeurd element is dat ik wel aan de kunstacademie heb gestudeerd, maar het beeld dat ik schets strookt niet met mijn ervaringen. En het personage lijkt niet op mij en heeft, eigenlijk gelukkig, veel eigenschappen die ik niet heb.”
Je zei eerder dat het een plotgedreven boek is en dat het anders is dan de andere boeken die je hebt geschreven. Hoe was het voor je om dit boek te schrijven?
“Echt heerlijk. Ik heb heel erg genoten van het schrijven van dit boek en dat zat er vanaf het begin af aan al in. Mijn redacteur merkte dat er ontzettend veel schrijfplezier in zat en dat is ook tot het einde zo gebleven. Ik kon er heel veel in kwijt, zonder dat het over mij gaat. Veel van mijn observaties als queer man, als kunstenaar en inwoner van Amsterdam, kon ik kwijt in dit boek. Ik vond ook vrij snel de toon van de roman en van David. Die toon is wel heel kenmerkend. Ik ken niet echt personages zoals hij. De taal die daarbij hoort en zijn blik op de wereld, die stroomde heel erg uit me.
David heeft een vrij simplistische en harde blik op de wereld. Ik denk ook dat die vaak hard is voor zichzelf en hij heeft het gevoel dat hij tekortkomt en tekortschiet. Ik denk dat iedereen die blik wel in zich heeft. Dat iedereen dagen of periodes heeft waarin die denkt: waarom heb ik nou nooit geluk? Of waarom heb ik nou niet buitensporig veel succes? Waarom word ik niet geaccepteerd? Of waarom behoor ik niet tot de norm? Dat zit dus héél sterk in hem.
Dat begon op een gegeven moment wel te wreken. Dat ik merkte dat ik die blik van hem eigen had gemaakt. Dat dat buiten de oevers van het boek trad. Dat vond ik wel lastig. Ik wil niet zo naar de wereld gaan kijken als hij. Dat randje kwam vrij laat in het proces. Al het andere was dus heel leuk, maar dat ene aspect was wel ingewikkeld.”
In het boek komt naar voren dat David zich een buitenstaander voelt in de wijk. Zo is hij bijvoorbeeld minder burgerlijk dan zijn buren. Heeft dat te maken met queer zijn en mannelijkheid?
“Ja, ik denk in zijn geval wel. Als queer man heeft hij nooit het gevoel gehad dat hij tot de norm behoorde en dat gevoel herken ik ook. Ik denk dat dat het mooie is van queer zijn, maar tegelijkertijd natuurlijk ook het ingewikkelde. Dat kan pijnlijk zijn, maar het schept ook ruimte. Die ruimte ervaar ik ook wel, want er is niet echt een protocol. Er zijn niet zoveel verwachtingen. Bijna niemand vraagt wanneer ik nou ‘’eindelijk’’ eens aan kinderen ga beginnen.
Ook in mijn werk en binnen mijn schrijverschap ervaar ik veel vrijheid. Ik denk dat het niet voor niets is dat ik een alternatief pad heb gekozen. David voelt zich inderdaad een buitenstaander. Dat vormt zijn blik op de wereld. Er gaat bij hem een soort eenzaamheid vanuit, maar ook een kracht. Het unieke perspectief dat hij heeft, voedt ook zijn kunstenaarschap. Hij mag er eigenlijk net niet helemaal bij horen. Hij beziet anderen echt als dé ander.”
Hij ziet de anderen echt als één groep?
“Ja, ‘’de straights.’’ Daar reflecteert hij ook heel vaak op: op heteromensen, op heterocultuur en heteronormativiteit. Dat is een obsessie voor hem. Ik vond dat heerlijk om te schrijven. David doet het ook met best wel een vileine blik. Hij kijkt niet met mededogen naar die ander. Daar zit ook veel van de humor en het smeuïge van het boek in. Ik denk dat zijn queerness voor David ook ten dele een soort gevangenis is geworden.”
Je zegt dat hij vastzit. Hoe bedoel je dat?
“Ik denk dat zijn blik zo erg wordt bepaald door zijn identiteit en hij maakt ook werk vanuit die identiteit. Hij is een queer kunstenaar die queer kunst maakt. Ik denk dat dat voor hem ook best wel beknellend is. Zijn galleriehouder Tom, die heteroseksueel is, ziet hem ook heel erg als een queer maker. Dus hij heeft dat stempel. David is iemand die eigenlijk nooit kan ontsnappen aan zijn queerness, in de ogen van de buitenwereld.”
Je zei eerder dat je jezelf niet herkent in David, maar wel het gevoel dat hij heeft om niet tot de norm te behoren. Hoe herken je het buitenstaander gevoel van David?
Ik beleef het heel anders. Ik beleef mijn uitzonderingspositie, tussen aanhalingstekens, niet zo vanuit een soort pijn. David voelt zich heel erg miskent. Hij voelt zich benadeeld. Ik zie zelf heel veel andere dingen. Ik zie ook dat er rijkdom en schoonheid zit in mijn queer identiteit. Ik zou dat ook niet anders willen. Ik herken wel dat ik nooit tot de norm van ‘’de man’’ of jongen heb behoort.
Toen ik opgroeide was ik echt heel anders dan de jongens om mij heen of in mijn klas. Dat lieten zij ook merken. Ik was ook weer heel anders dan de meisjes in mijn klas. Daar ging ik meer mee om, maar mocht ik ook niet helemaal bij horen. Dus die uitzonderingspositie heeft mij absoluut gevormd. En dat heb ik ook wel ervaren later binnen de gayscene; binnen het daten, liefde en relaties. Zeker toen ik jonger was. Er werd benadrukt hoe femme ik was. Dus eigenlijk heeft dat altijd wel gespeeld, maar het speelt nu niet zo meer in mijn leven gelukkig.
Je benoemde ook vaak ‘heteromensen’. Waarom beschrijf je dat op deze manier in je boek? Is dat ook een soort categorisatie die normaal gesproken juist queer personen krijgen?
“Misschien dat zijn bovenburen David typeren als de homoseksuele onderbuurman, maar David typeert zijn omgeving natuurlijk ook, vanuit zijn eigen perspectief. Dat heb ik wel bewust gebruikt, omdat David heteroseksuele mensen bijna als een soort andere diersoort benoemt. Ik wilde daarmee laten zien dat de maatschappij het heel normaal vindt om mensen op basis van hun seksualiteit te categoriseren, maar dat gebeurt voornamelijk met de mensen van wie de seksualiteit niet binnen die norm past. Dus alles wat niet hetero en cis is wordt een categorie. En natuurlijk is heteroseksualiteit ook een categorie, maar die wordt veel minder vaak benoemd. Dus ik wilde laten zien dat wij wel de hele tijd gecategoriseerd worden door die meerderheid, maar wij kijken natuurlijk terug. Wij bezien de wereld ook en wij hebben ook een stem.”
In Man maakt stuk noem je dat queer mannen altijd breekbaar aan de wereld getoond moeten worden (in de kunst). Ervaar je dat in het echt ook zo? En hoe komt dat terug in je boek?
“Ik ervaar dat niet per se zo hoor. Nee. Dat is meer Davids idee. Zodra mijn homoseksualiteit ter sprake komt, is het al heel snel van: is dat soms lastig? Krijg je geweld te verduren? Durf je met je vriend hand in hand te lopen? Voel je je dan veilig? Eigenlijk komt al heel snel die lens erbij; oh dan zul je wel extra kwetsbaar zijn. Dat zie je ook terug in de queer films en kunst die over queer mannen wordt gemaakt waarin queer mannen veel vaker, dat benoemt David ook, naakt te zien zijn of met bijvoorbeeld bloemen. In de films en series gaat het heel veel over trauma. En dus daarmee ook over de kwetsbaarheid van queer mensen. Hij wil daarmee afrekenen. Hij zou het liefst een nieuw verhaal willen scheppen.”
Je benoemde net ook al dat veel films en boeken met queer personages gaan over die kwetsbaarheid of bijvoorbeeld een moeilijke coming-out. Waarom heb je ervoor gekozen om die thema’s in Man maakt stuk niet te verwerken?
“Ik ben absoluut niet begonnen met de gedachte: ‘laat ik nu eens een boek schrijven waarin dat helemaal niet zo is.’ Dat ontstond zo. Gaandeweg realiseerde ik me dat dit een boek is met queer thematiek, maar dat het niet gaat over verliefd worden (althans, niet in de traditionele zin). Het gaat niet over een coming-out, over een jeugdtrauma of over tederheid, zoals bij Call Me By Your Name, Moonlight of Heartstopper. Je merkt dat de cultuur, en ikzelf ook, heel erg veel behoefte heeft aan zachte, romantische, tedere queer verhalen. Ik wil niet zeggen dat dat niet goed is, maar ik denk bij die trend of ontwikkeling weleens: dat is niet alles wat we zijn. Ik vind het wel mooi eigenlijk dat dit boek daarin iets héél anders kan zijn. Het staat haaks op die trend.”
Man maakt stuk gaat ook over hoe dun de grens is tussen queer en hetero. Hoe komt dat terug in je boek?
“Het gaat schuil in Davids aannames over die groep, onder zijn huis, onder zijn raam. Hij ziet ze in eerste instantie als heteroseksueel en dat is ook waar hij van alles op projecteert. David hangt ook heel erg aan die categorieën. Op een gegeven moment ontstaat er twijfel. Is die groep wel zo heteroseksueel? Zijn ze dat allemaal? Ik wilde daarmee laten zien dat die blik van David vrij simplistisch is. En dat is dus ook zeker niet mijn blik. In eerste instantie ziet David die heldere scheidslijn en later merkt hij dat hij zich daar helemaal niet aan kan vastklampen.”
Ben je alweer bezig met een nieuw boek?
“Er zijn absoluut plannen. Ik wil een aantal van mijn essays gaan bundelen die ik in de afgelopen jaren heb geschreven. Dat zijn essays die ook gaan over queerness, mannelijkheid, lhbtqia+’ers, de maatschappelijke positie en hoe zich dat tot de politiek verhoudt. Maar het wordt geen traditionele bundeling. Ik wil er wel iets mee doen, iets aan toevoegen, een verhaallijn of werken met het gegeven dat ik over sommige dingen nu anders denk.”
Zoek je nog een grappig, spannend boek met queer thematiek? Dan is Man maakt stuk zeker een aanrader! Het boek Man maakt stuk van Maurits de Bruijn is te bestellen bij de uitgever Das Mag en ligt in de lokale boekhandels.
Over de auteur(s)
