Binnenkort vinden de Olympische Spelen plaats in Parijs. Tijdens de vorige editie van de Olympische Spelen, toen de Winterspelen, kwam Timothy LeDuc in het nieuws omdat hen de eerste non-binaire deelnemer daar was. Ook tijdens de vorige zomerspelen was er een primeur, aangezien non-binaire voetballer Quinn daar met diens Canadese voetbalelftal goud won. Deelname aan grote sportevenementen is al een grote sportieve uitdaging op zich, maar helaas hebben non-binaire atleten nog een extra uitdaging: vechten voor hun plek in een binaire sportwereld.
Een binaire sportwereld
Bedenk een teamsport en de kans is groot dat er een onderscheid is gemaakt in een mannen- en een vrouwenteam. Korfbal is daarin een mooie uitzondering, maar zelfs daar is er een binaire basis gelegd door te specificeren dat er een gelijke verhouding mannen/vrouwen tussen beide teams hoort te zijn.
Al sinds ik jong was, speelde ik, met heel veel plezier, in een meisjes voetbalteam. Vanaf het moment dat ik merkte dat ik non-binair was, veranderde mijn gevoel daarbij. Kon ik nog wel langer in dit zelfde team spelen? Mag dat überhaupt van de KNVB? En wil ik dat dan nog? Opmerkingen als “zet hem op dames” en “goed gespeeld meiden” gaven me sindsdien altijd een dubbel gevoel. De aanmoedigingen en complimenten geven in het algemeen natuurlijk een fijn gevoel. Toch schoot tegelijkertijd de gedachte door mijn hoofd dat dit niet meer mijn categorie was. Ook al was mijn genderidentiteit niet de enige reden dat ik mijn voetbalschoenen achterin de kast wegzette, was het zeker een factor die ik zwaar meewoog in mijn besluit. Hoe accepterend mijn team ook zou zijn geweest, ik zou me er nooit meer zo thuis voelen als ik de jaren daarvoor had gedaan, omdat het niet langer mijn categorie was.
Maar ook nu ik geen deel meer uitmaak van een teamsport merk ik dat er obstakels zijn voor mij als non-binaire sporter. De kleedkamers van mijn sportschool? Die vragen me een keuze te maken: man of vrouw? Ongeacht welke keuze ik maak, hoop ik dat ik bij het openen van de deur niemand aan tref, want je weet nooit wat iemand denkt als ik ‘hun kleedkamer’ binnenloop.
Non-binaire atleten tijdens de Olympische Spelen
Timothy LeDuc is een non-binaire kunstschaatser die samen met Ashley Cain-Gribble een duo vormde op de Olympische Winterspelen 2022. 2 jaar eerder, tijdens de Olympische Zomerspelen van 2020, was er ook een non-binaire deelnemer. Quinn won toen met diens Canadese voetbalteam goud. In een interview met BBC laat Quinn zien hoe fijn de acceptatie binnen het team was, maar dat er toch nog wat moet gebeuren in de toekomst. Vanaf het moment dat Quinn wist dat die non-binair was, voelde die zich alsof die 2 verschillende levens leidde. In die tijd was er nog geen non-binair rolmodel en dus wist hen dat het tijd was om daar verandering in te brengen: “Being visible is huge, and it’s something that helped me when I was trying to figure out my identity and I wanted to pass that along”. Diens toekomst in het voetballen was onzeker, was er wel een plaats voor een non-binaire sporter? Quinn werd destijds toegestaan om te blijven voetballen in de vrouwen categorie, omdat die als vrouw geboren is.
Geen regels betekent niet per sé vrijheid
Sinds 2004 zijn transgender atleten toegelaten tot deelname aan de Olympische spelen. Transmannen zijn zonder enige beperking toegelaten, maar voor transvrouwen gold de voorwaarde dat zij hun testosteron niveau voor minstens 12 maanden voor de competitie moesten onderdrukken.
Recentelijk zijn de regels voor deelname aan de komende Olympische Spelen in Parijs aangescherpt, waardoor transgender atleten niet altijd meer kunnen deelnemen. Zowel de overkoepelende bond voor Atletiek en Fietsen volgen het voorbeeld van Zwemmen, waardoor alleen transvrouwen die in transitie zijn gegaan voordat ze 12 jaar waren, mee mogen doen in de vrouwencompetitie. Zij beargumenteren dat mensen die geboren zijn als man, en pas na de puberteit in transitie gaan, een fysiek voordeel blijven behouden ten opzichte van de competitie.
Voor non-binaire atleten zijn er echter geen specifieke richtlijnen opgesteld. Ook al erkent de International Olympic Committee de uitdagingen van non-binaire atleten, de concrete antwoorden zijn nog altijd ver te zoeken.
Machteloos vanaf de zijlijn
Door mijn bestuursfunctie bij Studentensport Nederland kan ik ook vanuit een ander perspectief deelnemen aan de gesprekken rondom queer atleten. Het vraagstuk van het wel of niet introduceren van genderneutrale kleedkamers en wc’s is hier ook al eens voorbij gekomen. Binnen een studentenstad in Nederland zijn genderneutrale kleedkamers ingezet, maar omdat ze nauwelijks werden gebruikt, toch later weer gesloten. Voor slechts een enkeling die ze gebruikt, is het begrijpelijk dat deze toch weer worden gesloten. Een kleedkamer die maar 15 minuten per dag gebruikt wordt is niet efficiënt. Maar voor die enkeling die wél de kleedkamer graag gebruikt, maakt het een groot verschil.
Ook binnen het groter geheel, tijdens Nederlandse studenten kampioenschappen (NSK), komt gender als onderwerp naar boven. Momenteel worden die NSKs ingedeeld in categorieën voor mannen en vrouwen. Moet er dan een derde categorie geïntroduceerd worden? Moet iedereen in dezelfde categorie komen? Sporadisch komen deze vragen bij de organisatie naar boven. Ik vraag het me echter elke keer af wanneer ik een deelnemerslijst of klassement voorbij zie komen. Ook ik weet het antwoord hier (nog) niet op. Wanneer iedereen bij elkaar gezet wordt, zorgt dit wellicht voor voordelen bij diegene die fysiek sterker gebouwd zijn. Maar een derde categorie lijkt ook niet gepast, in dat geval zullen er namelijk weinig atleten zijn die uitkomen in deze categorie en ook dat is in dat geval geen eerlijke strijd. Is dan de nummer één uit de mannen en vrouwen categorie nog wel gelijk aan de nummer één in de non-binaire categorie? Die eerste twee zullen namelijk meer tegenstanders hebben gehad dan de laatste.
Hoe nu verder met de queer atleten?
Zoals je hebt gelezen zijn er mogelijkheden geweest voor non-binaire sporters. Quinn en Timothy konden deelnemen aan de Olympische Spelen, als zichzelf. Maar met de komende Spelen van 2024 in zicht, blijkt dit alleen maar verder achteruit te gaan. Er zijn genoeg LHBTQIA+-sporters die zich niet veilig, niet geaccepteerd, of zelfs niet welkom voelen binnen de sportwereld. De oplossing is niet eenvoudig, maar één ding is zeker: het niet uitsluiten van non-binaire atleten is een eerste stap in de goede richting. Een belangrijk advies wat ik wel kan geven: als atleet, als coach, en als buitenstaander langs de lijn; stel jezelf open voor elke atleet die zich bij jouw team wil voegen, ongeacht hun identiteit. Iedereen verdient een warm welkom binnen de sportwereld.
Over de auteur(s)
