De bekende thema’s in een gloednieuwe voorstelling
Op 22 juni 2024 ging in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag de voorstelling Romeo en Julia van Het Nationale Theater in première. Het verhaal van Romeo en Julia is bij veel mensen bekend. De verboden liefde met een tragisch einde zorgt al honderden jaren voor staande ovaties in theaters over de hele wereld. Het originele stuk van William Shakespeare is dan ook al vaak in een nieuw jasje gestoken. Ik ging in gesprek met Melissa Knollenburg over haar versie, die alles behalve stoffig is.
Zou je jezelf willen voorstellen aan de lezers die jou nog niet kennen?
Ik ben Melissa Knollenburg en ik ben twee jaar geleden afgestudeerd aan de HKU als schrijver. Ik werk nu als toneelschrijver bij Het Nationale Theater. Daarvoor was ik danseres, maar omdat ik weinig herkenning zag bij toneelvoorstellingen ben ik gaan schrijven. Echt met de missie om meer queerness en meer biculturele verhalen op het podium te krijgen. In dans zag ik al meer ruimte voor verschillende ervaringen, maar dat betekent nog niet dat je het ook kunt verwoorden. Ik probeer juist deze emoties en gevoelens om te zetten naar teksttoneel voor grote zalen. Ook omdat ik merkte dat queer en/of bicultureel zijn vaak een probleem is of heel erg bevraagd wordt in theater op grote podia. Er zijn zoveel andere dingen waar mensen mee te maken hebben, die verhalen wil ik vertellen.
Je hebt een hele mooie missie om voor vernieuwing in teksttoneel te zorgen. Wat maakt Romeo en Julia dan toch een goed vertrekpunt?
De regisseur van het stuk, Noël Fischer, had mijn afstudeerwerk gelezen en heeft me daarna gevraagd om een nieuwe versie van Romeo en Julia te schrijven. Het was heel bijzonder om meteen aan zo iets groots te mogen werken. Wat ik fijn vind aan een repertoire stuk opnieuw schrijven is dat je de originele thema’s en vragen kan gebruiken, maar met andere fundamenten. Voor mij persoonlijk zijn die fundamenten bicultureel en queer zijn. Ik vind het belangrijk dat hierdoor een ander publiek zich ook in grote zalen kan herkennen.
In het origineel is bijvoorbeeld de relatie met familie een vraagstuk. Veel mensen met een biculturele achtergrond denken na over hoe zij zich tot hun voorouders verhouden. Vooral toen ik jonger was vond ik het moeilijk om keuzes te maken met mijn Javaanse oma in gedachte. Daarnaast hebben we als queer mensen ook een gedeelde geschiedenis met queer elders en geven we een andere invulling aan familie en vriendschap met onze chosen family. Andere fundamenten zorgen dus voor een andere representatie terwijl je dezelfde soort verhalen over liefde, familie en vriendschap vertelt, maar ze gaan net een andere route.
Deze andere route heeft er ook voor gezorgd dat Julia in jouw versie een heel andere rol is geworden. Kun je jouw Julia omschrijven?
Julia is in mijn stuk een hele grappige, intelligente en eigenzinnige vrouw. Ze is vooral op zoek naar ruimte voor zichzelf en ze wil zelf bepalen wat liefde voor haar betekent. Ik vond het te plat om haar verliefd te laten worden op een vrouw, want ik wil juist dat ze zich niet laat leiden door iemand anders ongeacht gender. Het gaat veel meer over een vriendschap met een vrouw, waarin ze voor het eerst iemand vindt waar ze op lijkt. Ik zie zelf in de queer gemeenschap wel vaker een hele specifieke vorm van vriendschap waarin mensen herdefinieren en herkennen. Eigenlijk bouwt Julia in het stuk een nieuwe chosen family op waarin zij meteen een nieuwe frisse wind meebrengt. Hierdoor ontstaan twee groepen uit een familie die noodgedwongen bij elkaar is gezet, wat een hele interessante dynamiek geeft.
Dat is een hele andere familie setting dan in het originele stuk. Wat in jouw versie ook anders is in de setting is de rol die de klimaatcrisis speelt. “Er vloeit geen bloed meer door de straten, maar het oprukkende zeewater heeft de ruimte opgeslokt.” Waarom was het voor jou belangrijk om hier aandacht aan te besteden?
Ik wilde een wereld bouwen waar jonge mensen zich in zouden herkennen zonder dat het met puur klimaat protest te maken zou hebben, omdat ik wel de focus op liefde, familie en vriendschap wilde houden. Toen ik begon met schrijven waren er heel veel overstromingen in Italië, en nog steeds, dus ik dacht, ik moet hier iets mee. In de wereld van nu is liefde ook anders omdat je misschien meer nadenkt over wat liefde en vriendschap is in een wereld die kapot gaat. Ik heb met een aantal jongeren gepraat, en zij wisten heel duidelijk wat ze van vriendschap verwachten en waar ze tijd aan besteden. Zij waren zich heel bewust van dat tijd kostbaar is.
Mensen gaan misschien sneller voor zichzelf en hun eigen waarden staan. Julia zegt ook in het stuk dat een prima leven niet meer goed genoeg is. Ik vond het belangrijk om trouw te zijn aan deze noodzaak die jongeren voelen. In het stuk zit ook een verhaallijn van een meisje wiens ouders niet meer terug gekomen zijn. Hiermee wilde ik alle oorlogen en onrust in de wereld niet ontkennen. Ik wilde een stuk schrijven waarin mensen, ook in een achtergrond van groot verval in de wereld om zich heen, opzoek gaan naar liefde en misschien wel meer dan ooit voor hun eigen gevoel staan.
Zit hier voor jou ook de boodschap van het stuk in?
Ik hoop dat mensen die nog niet zo duidelijk voor zichzelf kiezen meenemen dat dat misschien wel heel belangrijk is nu. Je kunt altijd uit het narratief stappen van hoe je moet leven volgens de familie, vrienden of de wereld. Jaren geleden ben ik uit een relatie gegaan waarin ik al heel lang niet de vrijheid vond die ik nodig had. In de queer community waar ik toen terecht gekomen ben is geen eenduidig beeld van liefde of vriendschap. Dit helpt me ook om bij mezelf kritisch te blijven op waar ik voor kies en hoe ik mijn leven leef. In ontmoetingen met nieuwe mensen vind je misschien wel jezelf terug of wordt je een andere versie van jezelf. In het stuk is voor zowel Romeo als Julia en de mensen om hen heen dat de belangrijkste lijn. Liefde moet niet op een bepaalde manier, zelfs niet voor Romeo en Julia. Ik hoop dat dit mensen, jong en oud, inspireert om altijd hun eigen verhaal te schrijven, ook als ze twijfelen of denken dat ze ergens in vast zitten.
Dat is een hele mooie inspiratie waar, denk ik, veel mensen iets aan hebben. Waarom moeten jonge biculturele en/of queer mensen nog meer naar deze voorstelling?
Er zitten een aantal verhaallijnen in van vooral de personages rondom Julia die, hoop ik, bij hen voor herkenning zorgen. Ginny, gespeeld door Rick Paul van Mulligen, is bijvoorbeeld een genderfluïde ouderfiguur die als mother of the house voor de chosen family zorgt. Ik denk dat zo’n verhaallijn nog niet vaak op het toneel is verschenen, omdat makers die ruimte niet krijgen. Dit terwijl de herkenning voor bijvoorbeeld de vrijheid die je in zo’n setting kan vinden heel belangrijk is. Momo, gespeeld door Kharim Amier, is de beste (queer) vriend van Julia en vindt deze vrijheid in de opvoeding door Ginny.
Maar ook Julia zelf, gespeeld door Soumaya Ahouaoui, voelt zich vrij om de normen en verwachtingen van vrouw-zijn in twijfel te trekken. Daarnaast is het een stuk waarin queerness niet bevraagd wordt. Er zijn helaas maar weinig voorstellingen die een plek krijgen in grote zalen waar dat gewoon mag bestaan. Het verhaal speelt zich af in een wereld vol problemen, maar queerness is daar niet een van. Het stuk gaat over allerlei soorten liefde, zoals moederliefde van een moeder die haar kinderen niet zelf gebaard heeft, maar daar worden in het stuk geen vragen over gesteld. Als schrijver maar ook als kijker vind ik dat echt een verademing.
Het klinkt als een mooi en interessant stuk met representatie die hard nodig is. Wat zou je aan beginnende makers willen meegeven die zich ook voor deze representatie willen inzetten?
Ik gun beginnende makers dat ze opzoek gaan naar een ruimte waar hun verhalen mogen bestaan zoals zij die willen vertellen. Soms duurt dat lang, maar ik vind dat wel belangrijk. Je werkt natuurlijk altijd samen, maar zodra ik concessies moet maken op wat ik wil vertellen, wil ik het eigenlijk niet meer. Hier ben ik zelf niet altijd even trouw aan geweest. Soms heb je ook geen keus omdat je geld moet verdienen, maar wees heel secuur met wie je je verhaal deelt. Als het er niet mag bestaan, moet je misschien op een andere plek zijn. Je eigen verhaal en je eigen overtuiging zijn het absoluut waard om te bestaan. Dus wacht op de plek waar je het verhaal kunt vertellen dat jij wil vertellen. Als die plek er nog niet is, is er misschien een ander verhaal wat je daar wel kunt vertellen. Maar voor het verhaal dat je echt in je hart bij je draagt, zoek naar het podium waar daar de ruimte voor is.
Over de auteur(s)
