Twee weken terug bezocht ik de opening van de expositie Protest2Pride bij ILHIA LGBTI Heritage in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam. De tentoonstelling Protest2Pride staat stil bij LHBTQIA+ activisme en meer specifiek bij Roze Zaterdag. Marian Bakker fotografeerde Roze Zaterdagen in de jaren ‘80 en ‘90.
Roze zaterdag
Roze Zaterdag ontstond in Nederland in 1979 en vindt nog steeds elk jaar in een andere Nederlandse stad plaats. De eerste Roze Zaterdag in Roermond kwam tot stand in reactie op uitspraken van bisschop Gijsen over homoseksualiteit. Bisschop Gijssen uitte felle kritiek tegen de LHBTQIA+ gemeenschap en stelde dat homoseksualiteit onnatuurlijk was. Dit leidde tot demonstraties door de LHBTQIA+ gemeenschap en haar bondgenoten: een pleidooi voor gelijkheid en acceptatie. De eerste Roze Zaterdag was daarmee een feit. Afgelopen juni werd alweer de 47ste editie van Roze Zaterdag gehouden in Groningen.
Roze Zaterdag wordt ieder jaar gehouden in juni door de connectie met de Stonewall Riots. De rellen die in juni 1969 uitbraken na de politieinval in de gaybar ‘Stonewall Inn’ in New York, vormden wereldwijd het startschot voor de strijd voor LHBTQIA+ rechten én dus ook voor het ontstaan van protestdagen zoals Roze Zaterdag.
Marian Bakker
Marian Bakker (1944) is een Nederlandse fotograaf en beeldend kunstenaar. Ooit begon zij als amateurfotograaf met het vastleggen van zichzelf en haar vriendinnen. Na haar opleiding aan de Rijksacademie voor de Beeldende Kunsten, fotografeerde zij jarenlang feministische en lesbische subculturen. Ze was huisfotograaf en samensteller van het herinneringsboek bij de Gay Games. Met de expositie Lesbian ConneXion/s reisde ze door Europa en de Verenigde Staten. Daarnaast fotografeerde ze talloze andere groepen die streden voor LHBTQIA+ rechten. Veel zwart-witfoto’s van Marian Bakker verschenen in de jaren ‘80 en ‘90 in feministische en lesbische boeken, maar ook in de fysieke uitgaven van Expreszo.
Protest2Pride tentoonstelling
De foto’s van Marian Bakker verschenen vaak in bladen en worden nu beheerd door IHLIA. De IHLIA is een erfgoedorganisatie die de grootste LHBTQIA+ collectie van Europa bewaart. De IHLIA-tentoonstelling Protest2Pride toont de geschiedenis van de Roze Zaterdagen. De foto’s laten de zichtbaarheid en diversiteit van de LHBTQIA+- gemeenschap zien tijdens de Roze Zaterdagen in de jaren 1980-1994. De vraag die centraal staat is of er in de loop der jaren veel veranderd is in het LHBTQIA+ activisme en protest. Verspreid over de derde verdieping van de Openbare Bibliotheek Amsterdam staan grote borden met de foto’s van groepen en individuen die meeliepen tijdens de Roze Zaterdagen. De verhalen en quotes die achter op de borden staan, geven de ervaringen weer van de LHBTQIA+ personen uit de subgroepen.
Marian fotografeerde bijvoorbeeld LHBTQIA+ ouders die demonstreerden voor gelijke rechten, erkenning en acceptatie bij ‘LHBTQIA+ ouderschap’. Marian legde ook leerkrachten vast die in de jaren ‘80 en ‘90 protesteerden voor een gelijke behandeling in het onderwijs, evenals diverse LHBTQIA+ groepen van kleur
Maastricht, 1993 – Marian Bakker
Ik vond de foto’s en de bijbehorende verhalen indrukwekkend en leerzaam. In 2022 was ik aanwezig bij Roze Zaterdag in Rotterdam: een dag vol met optredens, een protestmars, activistische toespraken en duizenden bezoekers. Toch wist ik toen nog maar weinig over de geschiedenis van Roze Zaterdag. Tijdens het bezoeken van de expositie Protest2Pride ontdekte ik hoe lang Roze Zaterdag al bestaat en de diversiteit van de groepen die protesteerden.
Protest2Pride laat zien dat er voor bepaalde groepen, zoals LHBTQIA+ docenten, over het algemeen (voornamelijk wettelijk) meer acceptatie is gekomen. Zie bijvoorbeeld de Wet Gelijke Behandeling die LHBTQIA+ docenten sinds 2015 moet beschermen tegen discriminatie op de werkvloer.
Zwolle, 1990 – Marian Bakker
Daarentegen laat de tentoonstelling ook zien dat er op andere vlakken, 30 à 40 jaar later, nog steeds veel ruimte is voor verbetering. Een voorbeeld is de sociale acceptatie en (wettelijke/juridische) erkenning van LHBTQIA+ ouders. De fototentoonstelling Protest2Pride weerspiegelt het belang van protesten, zoals Roze Zaterdag. Ik heb het idee dat Roze Zaterdag in de jaren ‘80 en ‘90 enigszins vergelijkbaar is met Roze Zaterdag vandaag de dag, omdat de zichtbaarheid en diversiteit van de LHBTQIA+ gemeenschap centraal staat (ook al zijn er in de loop der jaren gelukkig verbeteringen rondom de positie van LHBTQIA+’ers). Het evenement Roze Zaterdag wordt nog altijd gekenmerkt door het demonstratieve en activistische karakter. Ondanks enkele verbeteringen blijft Roze Zaterdag nog steeds nodig om de gewonnen LHBTQIA+ rechten te behouden, nieuwe rechten te verwerven én om de geschiedenis levend te houden.
Bezoek de expositie Protest2Pride om meer te leren over Roze Zaterdagen in de jaren ‘80 en ‘90. De expositie is tot 15 september gratis te bezoeken in de OBA Oosterdok in Amsterdam. De volgende Roze Zaterdag op 28 juni 2025 vindt plaats in Zaanstad.
Over de auteur(s)
